سوغاتی کرمان چیست؟

سوغاتی کرمان چیست؟

سوغات استان کرمان بسیار متنوع است؛ از انواع شیرینی‌ها و نان‌های محلی گرفته تا محصولات کشاورزی و طبیعی مثل داروهای گیاهی و پسته و انواع صنایع دستی از جمله پته‌دوزی و قالی. در این مقاله با چند نمونه از سوغات این استان، بیشتر آشنا می‌شویم.

استان کرمان یکی از پهناورترین استان‌‌های کشور است که ۱۱ درصد از وسعت کشور را در اختیار دارد و در جنوب شرقی ایران واقع شده است. کلان‌شهر کرمان، مرکز این استان است که نهمین استان پرجمعیت ایران محسوب می‌شود. بیشترین جمعیت زرتشتیان کشور در این استان ساکن هستند. استان کرمان از استان‌های مهم تاریخی کشور است که بیش از ۶۵۰ اثر ملی ثبت شده و ۳ اثر ثبت شده در میراث جهانی یونسکو دارد. این استان از جهت وجود مناطق حفاظت‌شده، جزو استان‌های برتر کشور به شمار می‌رود و زیستگاه ۴۶ درصد از پستانداران حمایت‌شده‌ی کشور است.

مهم‌ترین پارک ملی نیمه‌ی جنوبی کشور، پارک ملی خبر، در شهرستان بافت استان کرمان قرار دارد. معادن استان کرمان در تامین مواد اولیه‌ی مورد نیاز صنایع کشور نقش مهمی دارند. به عنوان مثال، معدن مس سرچشمه که بزرگترین تولیدکننده‌ی مس در ایران و یکی از بزرگترین معادن مس جهان است و معادن سنگ آهن گل‌گهر سیرجان که نیمی از نیاز فولاد مبارکه‌ی اصفهان و فولاد خوزستان را تامین می‌کند.

در میان استان‌های جنوب شرق کشور، استان کرمان از جهت کشاورزی، جایگاه ویژه‌ای در تامین نیاز بازار داخلی و سهم زیادی در صادرات دارد. کشاورزی در بسیاری از مناطق استان رونق دارد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به باغ‌های پسته‌ی رفسنجان، نخلستان‌های بم و باغ‌های مرکبات جیرفت اشاره کرد. علاوه بر ویژگی‌های طبیعی، صنعتی و تاریخی، استان کرمان از نظر گردشگری نیز جزو برترین استان‌‌های کشور است که در کنار جاذبه‌های فراوان گردشگری از سوغات بسیار متنوعی برخوردار است. در ادامه شما را با مشهورترین سوغاتی‌های استان کرمان، آشنا می‌کنیم.

فرآورده‌های غذایی

کلمپه

این شیرینی سنتی، در واقع نوعی کلوچه است که پخت آن در برخی از مناطق استان مانند شهرستان بم رواج دارد. تفاوت اصلی این کلوچه در موادی است که درون آن قرار می‌دهند.مخلوطی از خرما و گردوی چرخ شده، لایه‌ی میانی این کلوچه را تشکیل می‌دهند که با هل، گلاب یا دارچین معطر شده است. در تزیین کلمپه از پودر پسته یا کنجد استفاده می‌کنند و نوع مخصوصی دارد که در آن زعفران و روغن حیوانی به کار می‌رود. کلمپه‌ها در گذشته که به شیوه‌ی سنتی پخته می‌شدند، ظاهری ساده داشتند ولی امروزه با توجه به تولید صنعتی، از قالب‌های متنوعی در پخت آنها استفاده می‌شود.

کماچ سهن

از آن جایی که در تهیه‌ی خمیر این شیرینی سنتی از جوانه‌ی گندم استفاده می‌شود، اولین مرحله‌ی تهیه‌ی آن مانند اولین مرحله‌ی پخت سمنو، خیس کردن گندم برای جوانه زدن است. ویژگی دیگر این کماچ، ادویه‌ی مخصوص آن است که علاوه بر ادویه مشهوری مانند دارچین و زیره، برخی از گیاهان دارویی نیز در آن وجود دارند. این ادویه هم به خمیر کماچ و هم به مواد میانی آن اضافه می‌شود. بعد از این که خمیر کماچ آماده شد، آن را به دو قسمت مساوی تقسیم می‌کنند. قسمت اول را پهن کرده، مخلوطی از خرما و گردوی چرخ‌کرده یا خرما و پسته‌ی چرخ‌کرده را روی تمامی قسمت‌های آن می‌گذارند. سپس قسمت دوم خمیر را پهن کرده و روی مواد قرار می‌دهند و در انتها برش می‌زنند. این شیرینی پرکالری را با این که هیچ افزودنی نگه‌دارنده‌ای ندارد، می‌توان مدت طولانی بیرون از یخچال نگهداری کرد و به همین دلیل، طرفداران زیادی دارد.

قطاب

این شیرینی سنتی و مشهور از اصیل‌ترین شیرینی‌های ایرانی است و پخت آن قدمت زیادی دارد. لایه‌ی خارجی این شیرینی، نانی است که در خمیر آن از شیر یا ماست استفاده می‌شود و به روش سرخ کردن، پخته می‌شود. برای تهیه‌ی محتوای داخل قطاب، مغز پسته یا مغز گردو را به همراه شکر آسیاب می‌کنند و برای تزیین آن از پودر قند استفاده می‌کنند.

قاووت

تولید این فراورده‌ی غذایی، که به شکل پودر است و در لهجه‌ی کرمانی به آن «قووتو» می‌گویند قدمت زیادی دارد. طبق رسوم کهن که هنوز هم در برخی مناطق رواج دارد، علاوه بر اینکه قاووت را به زنی که زایمان کرده می‌دهند، از مهمانانش نیز با آن پذیرایی می‌کنند. این پودر خوراکی به عنوان داروی گیاهی و تقویت‌کننده‌ی طبیعی، به کشورهای دیگر صادر می‌شود. برای تهیه‌ی قاووت، انواع مغزها، ادویه‌ی مختلف، گیاهان دارویی، بذر گیاهان، گندم، جو، کنجد، نخودچی، شکر و قهوه را پس از مخلوط کردن، آسیاب می‌کنند. قاووت انواع مختلف و طعم‌های گوناگونی دارد که تفاوتشان در همین مواد تشکیل دهنده است. قاووت را یا به شکل پودر مصرف می‌کنند یا در شیر و آب جوش حل می‌کنند و به جای چای می‌نوشند.

فالوده

این دسر یخی ایرانی، که به آن پالوده نیز می‌گویند، با قرار دادن رشته‌های باریک نشاسته در محلول آب و شکر تهیه می‌شود. در نوع کرمانی فالوده، از گلاب و عرقیات گیاهی مانند عرق نعنا، عرق بیدمشک یا عرق نسترن به عنوان چاشنی و از تخم شربتی یا تخم خرفه برای تزیین استفاده می‌کنند. فالوده‌ی کرمانی، طرفداران زیادی دارد و در اغلب بستنی فروشی‌ها به روش سنتی در کاسه‌های چینی مرسوم، عرضه می‌شود.

محصولات کشاورزی

زیره

میوه‌ی گیاهی بوته‌ای و کوتاه قد از خانواده‌ی چتریان است که خواص دارویی دارد و به عنوان ادویه در آشپزی استفاده می‌شود. زیره دو نوع سبز و سیاه دارد که نوع سیاه آن به زیره‌ی ایرانی شهرت دارد و بیشترین حجم تولید آن مربوط به استان کرمان است. کشاورزان کرمانی از اواسط اردیبهشت تا اوایل تیرماه، زیره‌ی سیاه مزروعی را برداشت می‌کنند. بهترین و مرغوب‌ترین زیره‌ی سیاه، نوع کوهی آن است که در مناطق کوهستانی شهرستان بافت استان کرمان به صورت خودرو رشد می‌کند و عشایر کوچ‌رو کار برداشت آن را که بسیار دشوار است، بر عهده دارند.

پسته

پسته یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی صادراتی کشور است که بیش از ۷۰ درصد آن در استان کرمان تولید می‌شود. پسته در مناطق مختلف استان، کشت می‌شود اما شهرستان رفسنجان به عنوان بزرگ‌ترین منطقه‌ی پسته‌کاری در جهان، مرکز اصلی تولید پسته در استان است و بالاترین حجم تولید را به خود اختصاص داده است. کیفیت بالا و تنوع محصول، دو ویژگی اصلی پسته‌ی رفسنجان هستند که باعث ورود تولیدان این منطقه به بازار جهانی شده‌اند.

گردو

ایران چهارمین کشور تولیدکننده‌ی گردو در جهان است. گردو در شهرستان‌های مختلف استان کرمان تولید می‌شود و پس از پسته، دومین محصول کشاورزی صادراتی استان است. گردوی تولیدشده در باغ‌های شهرستان بافت با توجه به ارتفاع بالای باغ‌ها، از مرغوب‌ترین انواع گردوی کشور است. شهرستان بافت، به لحاظ سطح زیر کشت گردو، رتبه‌ی اول را در کشور دارد و از جهت میزان تولید، پس از شهرستان تویسرکان استان همدان، دومین تولیدکننده‌ی گردوی کشور است.

خرما

با توجه به ویژگی‌‌های اقلیمی، مناطق شرقی و جنوبی استان از قطب‌های تولید خرما در کشور هستند و یک‌ سوم خرمای کشور را تولید می‌کنند. خرما مهم‌ترین محصول کشاورزی این مناطق است و تولید آن مهم‌ترین شغل جمعیت روستایی این مناطق به شمار می‌رود. خرمای مضافتی استان کرمان که بیشتر در شهرستان‌های بم و فهرج کشت می‌شود، از انواع مرغوب خرمای ایران است و جایگاه ویژه‌ای در صادرات خرمای کشور دارد.

مرکبات

استان کرمان، سومین استان تولیدکننده‌ی مرکبات در کشور است که علاوه بر تامین بخش زیادی از نیاز داخلی، نقش عمده‌ای در صادرات مرکبات کشور دارد. مناطق جنوبی و برخی از مناطق شرقی استان به ویژه شهرستان‌های بم و شهداد، مهم‌ترین مناطق تولید مرکبات در استان کرمان هستند که به دلیل شرایط خاص آب‌و‌هوایی، دوره‌ی برداشت در آنها طولانی است و از اوایل آبان تا انتهای سال ادامه دارد. مرغوبیت و طعم ویژه‌ی مرکبات جنوب استان، در مقایسه با مرکبات تولید شده در سایر مناطق کشور، باعث شده تا صادرات این محصولات به راحتی انجام شود و مشتریان خارجی محصولات را پیش‌خرید کنند. انواع پرتقال، نارنگی، لیمو و گریپ‌فروت در استان کرمان کشت می‌شود.

صنایع دستی

پته دوزی

نوعی رودوزی ایرانی است که در بین زنان و دختران استان کرمان مرسوم است و از قدیمی‌ترین سوزن‌دوزی‌‌های سنتی در ایران به شمار می‌رود. در پته‌دوزی، پارچه‌ی زمینه‌ی کار، پارچه‌ای ضخیم و پشمی است که عریض نامیده می‌شود و نخ دوخت، نخ‌های رنگی و پشمی با ضخامت مختلف هستند که به آن‌ها ریس گفته‌ می‌شود. طرح‌های به کار رفته در پته‌دوزی، نقوش کهن ایرانی و نقوش ذهنی هنرمندان هستند و از ویژگی آن‌ها این است که بیشتر سطح عریض را می‌پوشانند. پته‌های کرمان، سابقه‌ای درخشان دارند و سیاحان خارجی که در دوران صفویه به ایران سفر کرده‌اند در سفرنامه‌هایشان، پته‌ی کرمان را توصیف کرده‌اند. قدیمی‌ترین نمونه‌ی به جامانده از پته‌های تاریخی کرمان، پته‌ای است که به عنوان روکش روی قبر «شاه‌ نعمت‌الله ولی» در ماهان کرمان قرار دارد و عریضش کرم‌رنگ است. مسافران در سفر به این استان می‌توانند لباس‌ها و همچنین انواع بافته‌‌هایی را که به روش پته‌دوزی تزیین شده‌اند به عنوان سوغات خریداری کنند؛ روتختی، رومیزی، پرده، سجاده، بالش، کوسن و…

قالی

کرمان از مراکز مهم بافت فرش در کشور است که قدمت قالی‌بافی در آن به قبل از دوران صفویه بر می‌گردد. قطعه‌ای از یک تخته‌ فرش بافته شده در کرمان، در موزه‌ی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود که قدمت بافت آن را بیش از ۵۰۰ سال دانسته‌اند. دوران صفویه، دوران شکوفایی قالی کرمان بوده به نحوی که بسیاری از سیاحان خارجی از آن یاد کرده‌اند. امروزه نیز قالی‌های کرمان زینت‌بخش موزه‌های معتبر جهان هستند. شهرت قالی کرمان به طرح‌ها و رنگ‌های آن مربوط است. از ویژگی‌های طرح‌‌های قالی کرمان، نقوش بسیار ریز و پرکار بودن طرح است. قالی کرمان یکی از متنوع‌ترین و شادترین فرش‌های ایرانی از نظر رنگ است که در انواع نفیس آن تا سی رنگ به کار رفته است. این رنگ‌ها اکثرا گیاهی هستند و به دلیل طبیعی بودن دوام بالایی دارند.