بسیاری از خانم‌ها به دلیل ترس یا خجالت، معاینات دوره‌ای مخصوص زنان را به تعویق می‌اندازند. کم نیستند خانم‌هایی که به ۳۰سالگی می‌رسند و هنوز یک‌بار هم به مطب متخصص زنان مراجعه نکرده‌اند! این ترس و نگرانی بی‌مورد احتمال ایجاد عوارض و خطر پیشرفت انواع بیماری‌های زنانه را بالا می‌برد.
برای مثال ممکن است فرد مبتلا به ویروس زگیل تناسلی شده باشد و در عین حال علامتی از خود نشان ندهد در حالی که شاید این ویروس باعث تغییراتی در دهانه رحم او شده باشد و بعد از چند سال تازه متوجه شود به سرطان پیشرفته دهانه رحم مبتلا شده است. نکته مهم اینکه اگر زودتر به مطب متخصص زنان مراجعه کرده بود خیلی راحت می‌توانست در مراحل اولیه سرطان، آن را ریشه‌کن کند. پس اجازه ندهید ترس و وحشت از معاینات، سلامت‌تان را به خطر بیندازد. همین امروز از یک متخصص زنان وقت بگیرید.
در این مقاله دکتر صفارزاده، متخصص زنان و فوق تخصص نازایی و لاپاراسکوپی به شما در مورد دلایل مراجعه به متخصص زنان و شیوه انجام انواع معاینات و آزمایش‌های مختلف زنانه توضیح می‌دهد.
مشکلی ندارید؟ باز هم باید چک شوید!
خانم‌ها از زمان بلوغ می‌توانند مراجعه به متخصص پزشک زنان را آغاز کنند چراکه امروزه بیماری‌های زنانه از جمله تخمدان پلی‌کیستیک، کیست‌های درموئید، کیست‌های ساده تخمدان و بی‌نظمی قاعدگی در میان نوجوانان شیوع بالایی پیدا کرده است. بعد از ازدواج نیز مراجعات پزشکی به متخصص زنان دیگر حالت اختیاری ندارد و باید به صورت سالانه انجام شود حتی اگر هیچ مشکلی نداشته باشید.
در این مراجعات معمولا معاینه و سونوگرافی سینه، معاینه رحم و پاپ‌اسمیر انجام می‌شود. تست سرطان دهانه رحم نیز امروزه از اهمیت بسیار ویژه‌ای برخوردار است زیرا این بیماری بعد از سرطان سینه، دومین سرطان شایع زنان به حساب می‌آید بنابراین خانم‌ها باید در فواصل لازم همراه پاپ‌اسمیر، تست سرطان دهانه رحم هم انجام دهند تا در صورت لزوم تحت درمان قرار بگیرند. متخصصان زنان دوره پزشکی عمومی را گذرانده‌اند بنابراین می‌توانند آزمایش‌های کلی قند، چربی، کلیه، کبد و آزمایش‌های عفونی را برای بیمار درخواست کنند و در صورت لزوم او و همسرش را تحت درمان قرار دهند.
باید آزمایش های هورمونی انجام دهید اگر…
آزمایش‌های هورمونی معمولا برای افرادی درخواست می‌شود که دچار نازایی، بی‌نظمی قاعدگی، ریزش موی سر و افزایش موهای زائد شده‌اند. این آزمایش‌ها باید در روز دوم یا سوم قاعدگی انجام شود زیرا هورمون‌ها در بدن خانم‌ها هر ماه افت و خیزهای بسیار زیادی پیدا می‌کنند. همچنین بهتر است این آزمایش‌ها به صورت ناشتا انجام شوند به خصوص اگر می‌خواهید میزان هورمون پرولاکتین و TSH را بررسی کنید. کسانی که سقط‌های مکرر دارند نیز باید از لحاظ سیستم ایمنی و سیستم انعقادی بررسی شوند.
معاینه سالیانه بعد از یائسگی
خانم‌های یائسه نیز باید برای بررسی پوکی استخوان، سرطان‌های تخمدان، رحم و سینه هر سال به متخصص زنان مراجعه کنند. همچنین باید تست پاپ‌اسمیر را در فواصل منظم ادامه دهند و برای بررسی تخمدان‌ها و ضخامت آندومتر (لایه داخلی رحم) سونوگرافی داخلی (واژینال) انجام دهند. ضخامت آندومتر در زمان یائسگی بهتر است زیر چهار میلی‌متر باشد در غیر این صورت فرد باید کورتاژ تشخیصی انجام دهد به‌خصوص اگر در خانواده خود سابقه سرطان تخمدان، رحم، روده، مثانه، پروستات و سینه داشته باشد. ماموگرافی نیز بعد از ۵۰ سالگی باید سالی یک‌بار تکرار شود.
معاینه سینه چگونه انجام می‌شود؟
معاینه سینه مانند معاینه واژینال بهتر است از ۱۸ سالگی شروع شود و توسط متخصصان زنان یا جراحان صورت گیرد. این معاینه باید با کف دست و کف انگشتان انجام شود زیرا بافت سینه غیر یکنواخت است و اگر با نوک انگشتان آن را معاینه کنیم به اشتباه فکر می‌کنیم توده‌ای در آن وجود دارد. برای شروع معاینه فرد باید دست‌هایش را باز کند و روی سر بگذارد تا بتوانیم هر دو سینه را با هم مقایسه کنیم و هرگونه تغییر شکل، اندازه، رنگ و فرورفتگی در بافت آن را تشخیص دهیم.
سپس باید با کف انگشتان و کف دست به صورت دورانی دور تا دور سینه و همچنین قسمت‌های نزدیک به هاله آن را بررسی کنیم. اگر توده‌ای زیر دستتان حس کردید بدانید این توده‌ها اغلب خوش‌خیم و از نوع کیست یا فیبروآدنوم هستند. به هر حال در صورت پیدا کردن توده فرد باید سونوگرافی انجام دهد. اگر هم توده خیلی بزرگ باشد باید ماموگرافی شود. توجه داشته باشید با معاینه دست فقط می‌توان توده‌های نزدیک به یک سانتی‌متر و بزرگ‌تر را تشخیص داد اما ماموگرافی می‌تواند توده‌های یک میلی‌متری را هم تشخیص دهد.
علاوه بر معاینه سینه باید ناحیه زیر بغل را هم بررسی کرد اما برعکس سینه این ناحیه را باید با نوک انگشتان معاینه کرد. در این مورد نیز اگر توده‌ای زیر دستتان حس کردید، نگران نشوید زیرا غدد لنفاوی زیر بغل اغلب به دلیل زخم شدن دست یا عفونت انگشتان و … ورم می‌کنند. با این حال اگر در سینه‌تان توده احساس کردید و همزمان با آن متوجه برجستگی غدد لنفاوی زیر بغل شدید باید در اسرع‌وقت به جراح مراجعه کنید و تست‌ها و ماموگرافی‌های لازم را انجام دهید. فراموش نکنید که معاینه سینه در دستور کار متخصصان زنان است اما جراحی‌های سینه برعهده جراحان عمومی است.
معاینه سینه بهتر است از ۱۸ سالگی شروع شود و توسط متخصص زنان صورت گیرد
از ۳۵ سالگی به بعد ماموگرافی انجام دهید
انجام سونوگرافی و ماموگرافی سینه در گذشته از ۴۰ سالگی توصیه می‌شد اما الان در کنگره‌های ایران سن شروع این آزمایش‌ها ۳۵ سالگی اعلام شده است زیرا شیوع سرطان سینه در همه جوامع از جمله ایران افزایش پیدا کرده است. اهمیت این موضوع برای افرادی که در فامیل درجه یک‌شان از جمله مادر، خواهر، خاله و عمه سابقه سرطان سینه دارند، دوچندان می‌شود. این افراد باید پنج سال قبل از سن ابتلای اعضای خانواده خود به سرطان، ماموگرافی انجام دهند حتی اگر زیر ۳۵ سال داشته باشند.
لازم به ذکر است که ماموگرافی‌های جدید و دیجیتال اشعه بسیار کمی از خود ساطع می‌کنند، کمتر سینه‌ها را تحت فشار قرار می‌دهند و در عین حال دقت بالاتری دارند. در صورت لزوم نیز علاوه بر ماموگرافی برای فرد سی‌تی‌اسکن، ام‌آر‌آی و اسکن با تزریق یا بدون تزریق درخواست می‌شود.
آزمایشی مهم برای تشخیص سرطان
نوعی از پاپ‌اسمیر که در ایران هم انجام می‌شود به تشخیص ویروس عامل سرطان دهانه رحم (HPV) می‌پردازد. در این روش نمونه از دهانه رحم با برس گرفته شده و داخل محلول خاص ریخته می‌شود. با کمک آن می‌توان وجود ویروس‌های پرخطر و کم‌خطر زگیل تناسلی را تشخیص داد. اگر این ویروس از نوع پرخطر و سرطان‌زا باشد باید بررسی‌ها و مراجعات بیشتری صورت گیرد و اگر هم زخمی در دهانه رحم وجود داشته باشد یا بافت غیرعادی دیده شود، فرد باید «کولپوسکوپی» انجام دهد. این آزمایش به وسیله دستگاهی به نام کولپوسکوپ انجام می‌شود که قادر است سلول‌های دهانه رحم را چندین برابر بزرگ‌تر در معرض دید قرار دهد.
نگران انتقال عفونت حین معاینه نباشید
برای انجام پاپ‌اسمیر می‌توان از اسپکولوم‌های یک‌بار مصرف پلاستیکی استفاده کرد. البته هنوز هم در بسیاری از بیمارستان‌ها و مطب‌ها از انواع فلزی آن استفاده می‌شود زیرا دوام بالایی دارد. در این مورد نیز جای نگرانی وجود ندارد زیرا اسپکولوم در دستگاه‌های خاص از جمله فور استریل می‌شود و کاغذهای خاصی داخل آن گذاشته می‌شود تا با تغییر رنگ آن مطمئن شویم وسیله استریل شده است. به‌طور حتم هیچ پزشکی دلش نمی‌خواهد بیمار عفونت بگیرد بنابراین مسائل بهداشتی و استریلیزاسیون را رعایت میکند.
سونوگرافی از رحم و تخمدان‌ها به دو صورت شکمی و واژینال انجام می‌شود
سونوگرافی واژینال باعث سقط نمی‌شود!
در سونوگرافی واژینال مانند تست پاپ‌اسمیر، دستگاه سونوگرافی داخل واژن قرار داده می‌شود. انجام این سونوگرافی معمولا از معاینه زنان راحت‌تر است اما متاسفانه خیلی‌ها به‌خصوص خانم‌های باردار می‌ترسند مبادا باعث سقط جنین شود درحالی‌که چنین خطری وجود ندارد و بررسی بعد از بارداری با IVF، تشخیص بارداری خارج از رحم و تشخیص بارداری در هفته پنجم فقط از طریق سونوگرافی واژینال امکان‌پذیر است.
در حقیقت با این روش می‌توان بارداری را یک هفته زودتر از سونوگرافی شکمی تشخیص داد. اما توده‌ها یا فیبروم‌های خیلی بزرگ با سونوگرافی واژینال قابل تشخیص نیستند زیرا از دیدرس آن دور می‌شوند بنابراین فقط با کمک سونوگرافی شکمی می‌توان به وجود آنها پی برد. روی هم رفته سونوگرافی واژینال و شکمی مکمل یکدیگر هستند. بهتر است بدانید معاینات زنان از جمله سونوگرافی، معاینه سینه، پاپ‌اسمیر و همچنین جراحی‌های زنان همگی باید بعد از اتمام قاعدگی انجام شوند.
انجام پاپ‌اسمیر درد ندارد و کمتر از یک دقیقه طول می کشد
انجام پاپ‌اسمیر کمتر از یک دقیقه طول می‌کشد، درد چندانی ندارد و فقط در حد یک معاینه ساده زنانه است. درواقع‌گیرنده‌های درد در دهانه رحم بسیار کم هستند. اگر هم دهانه رحم التهاب داشته باشد ممکن است با انجام این تست مقداری لکه‌بینی یا خونریزی ایجاد شود. اما جای نگرانی وجود ندارد و برای این التهاب نیز دارو تجویز می‌شود.
نکته مهم دیگر اینکه پاپ‌اسمیر نباید حین قاعدگی انجام شود. همچنین ۴۸ ساعت قبل از آن باید از رابطه جنسی و مصرف کرم یا پماد خودداری کرد. البته پاپ‌اسمیر ممکن است باعث آسیب به پرده بکارت شود بنابراین خانم‌های باکره نباید آن را انجام دهند. همچنین کسانی که سرطان پیشرفته دهانه رحم دارند ممکن است با انجام این تست به خونریزی شدید بیفتند. به غیر از این دو مورد محدودیت دیگری برای انجام پاپ‌اسمیر وجود ندارد.
سونوگرافی شکمی دقت کمتری دارد
سونوگرافی از رحم و تخمدان‌ها به دو صورت شکمی و واژینال انجام می‌شود. برای خانم‌های مجرد و باکره فقط می‌توان از سونوگرافی شکمی استفاده کرد. دقت سونوگرافی از روی شکم کمتر از سونوگرافی داخلی یا واژینال است زیرا در این روش امواج اولتراسوند باید ابتدا از مثانه عبور کند و بعد به رحم برسد. اگرچه از طریق یک سونوگرافی شکمی خوب هم می‌توان رحم و تخمدان‌ها را مشاهده کرد اما اگر بخواهیم برای مثال محل فیبروم نسبت به لایه داخلی رحم یا نوع کیست و توده در تخمدان را تشخیص دهیم، سونوگرافی واژینال کمک بیشتری خواهد کرد.
در خارج از کشور سونوگرافی شکمی و واژینال برای خانم‌های غیرباکره همیشه همراه با هم انجام می‌شود اما در ایران جدا از یکدیگر هستند و تعرفه‌های جداگانه‌ای دارند. اگر خانمی کیست داشته باشد باید آزمایش‌هایی تحت عنوان تومور مارکر انجام دهد تا خوش‌خیم یا بدخیم بودن آن مشخص شود.
ادامه مطلب / دانلود
