بررسی آیات کلام الله مجید به وضوح این نکته را مشخص میسازد که نه تنها هیچگونه تفاوت ارزشی میان زنان و مردان از قرآن قابل برداشت نیست ، بلکه بالعکس خداوند متعال ضمن بیان آیاتی با این تفکر مبارزه نموده است.
جنسیتگرایی در قرآن
جنسیتگرایی در قرآن از همان ابتدای آفرینش نفی میشود[1] و هر دو جنس را محصول یک ماده معرفی مینماید. ملاک پاداش و کیفر ، عمل صالح دانسته میشود[2] و گرامیترین مردمان باتقواترین آنان معرفی میشود.[3]
وعده بهشت و دوزخ به زنان و مردان مۆمن و منافق به صورت یکسان داده شده است [4] و زنان نیز مانند مردان مسئولیت اجتماعی امر به معروف و نهی از منکر را بر عهده دارند.[5]
مالکیت زنان بر داراییهای شخصی
از نظر اسلام، زن نسبت به اموال خویش حق هر گونه تصرفی را دارد و افزون بر استقلال مالی زن و ارث بردن، مردان را ملزم به پرداخت مهریه به همسران نیز کرده است و آن را حقی برای زنان میداند.
بر مبنای آنکه خداوند متعال فرموده است: (وَلاَ تَتَمَنَّوْاْ مَا فَضَّلَ اللّهُ بِهِ بَعْضَکُمْ عَلَى بَعْضٍ لِّلرِّجَالِ نَصِیبٌ مِّمَّا اکْتَسَبُواْ وَلِلنِّسَاء نَصِیبٌ مِّمَّا اکْتَسَبْنَ وَاسْأَلُواْ اللّهَ مِن فَضْلِهِ إِنَّ اللّهَ کَانَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمًا)[6] همانگونه که مردان اگر چیزی کسب کنند مالک آن میشوند، زنان نیز اگر مالی را به دست آورند، مالک آن خواهند بود.[7]
اسلام با آداب غلط جاهلی به مبارزه پرداخت و با نزول آیه (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ یَحِلُّ لَکُمْ أَن تَرِثُواْ النِّسَاء کَرْهًا …)[8] ارث بردن زن به وسیله نزدیکان مرد را نهی نمود ؛ زیرا بعضی از عربها در دوران جاهلیت زن را قسمتی از ثروت پدر یا شوهر به حساب میآوردند و فرزند پسر بعد از وفات پدرش همسر او را به ارث میبرد و با انداختن لباسی بر روی زن پدر خویش چنین میگفت: او را به ارث بردم همچنانکه مال پدرم را به ارث میبرم. اگر مایل بود با او ازدواج کند بدون مهریه بود و اگر او را شوهر میداد مهریهاش را دریافت میکرد، یا آنکه ازدواج بر او حرام میشد تا پس از مرگش پسر شوهر بتواند از او ارث برد.[9]
در این زمینه آیات فراوان دیگری نیز وجود دارد که آوردن تمامی آنها در این مجال امکانپذیر نیست.
زنان مثلهایی برای مردمان
از نکتههای قابل توجهی که بررسی آیات به خوبی آن را نشان میدهد این است که از زنانی در قرآن به عنوان مثل برای تمامی مردمان ـ اعم از زن و مرد ـ یاد شده است.
این موضوع را در دو بخش زنان صالح و غیر صالح میتوان مشاهده نمود که در زیر نمونههایی از هر دو گروه آورده میشود:
1 ـ همسر فرعون و حضرت مریم در آیات 11 و 12 سوره تحریم به عنوان الگو برای مۆمنان معرفی شدهاند.
2 ـ در آیات 23 تا 25 سوره قصص دختران حضرت شعیب به باحیایی و نجابت توصیف شدهاند.
3 ـ در آیه 40 سوره طه و آیات 10 تا 12 سوره قصص وصف نیکویی از مادر و خواهر حضرت موسی مشاهده میشود.
4 ـ کفایت و تدبیر ملکه سبأ در اداره مملکت در آیات 32 تا 35 سوره نمل به وضوح دیده میشود.
5 ـ در سوره تحریم آیه 10 از همسران نوح و لوط به عنوان مثلی برای کافران یاد میشود.
6 ـ در آیات چهارم و پنجم سوره تبت از همسر ابولهب و عاقبت نافرجام او سخن گفته شده است.
نتیجه
زنان مۆمن و غیر مۆمن با نیروی عقل خویش مسیر زندگیشان را انتخاب میکنند و در نهایت بسته به نوع انتخابشان جزء مقربان درگاه الهی قرار میگیرند و یا در آتش دوزخ اسیر میشوند.
ساحت انسانی زن و مرد در پیشگاه باری تعالی یکسان و مساوی است: (فَستَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّی لاَ أُضِیعُ عَمَلَ عَامِلٍ مِّنکُم مِّن ذَکَرٍ أَوْ أُنثَى بَعْضُکُم مِّن بَعْضٍ فَالَّذِینَ هَاجَرُواْ وَأُخْرِجُواْ مِن دِیَارِهِمْ وَأُوذُواْ فِی سَبِیلِی وَقَاتَلُواْ وَقُتِلُواْ لأُکَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَیِّئَاتِهِمْ وَلأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ ثَوَابًا مِّن عِندِ اللّهِ وَاللّهُ عِندَهُ حُسْنُ الثَّوَابِ)[10]
پی نوشت ها:
[1]. النجم/45 و 46: «و اوست که دو زوج نر و مادّه را آفرید*از نطفهاى هنگامى که خارج مىشود (و در رحم مىریزد)».
[2]. غافر/40: «هر کس بدى کند، جز بمانند آن کیفر داده نمىشود ولى هر کس کار شایستهاى انجام دهد- خواه مرد یا زن- در حالى که مۆمن باشد آنها وارد بهشت مىشوند و در آن روزى بىحسابى به آنها داده خواهد شد».
[3]. الحجرات/13: «اى مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیرهها و قبیلهها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید (اینها ملاک امتیاز نیست) گرامىترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست خداوند دانا و آگاه است!»
[4]. الحدید/12و13: «(این پاداش بزرگ) در روزى است که مردان و زنان باایمان را مىنگرى که نورشان پیشرو و در سمت راستشان به سرعت حرکت مىکند (و به آنها مىگویند:) بشارت باد بر شما امروز به باغهایى از بهشت که نهرها زیر (درختان) آن جارى است جاودانه در آن خواهید ماند! و این همان رستگارى بزرگ است!*روزى که مردان و زنان منافق به مۆمنان مىگویند: نظرى به ما بیفکنید تا از نور شما پرتوى برگیریم! به آنها گفته مىشود: به پشت سر خود بازگردید و کسب نور کنید! در این هنگام دیوارى میان آنها زده مىشود که درى دارد، درونش رحمت است و برونش عذاب!»
[5]. التوبه/67: «مردان منافق و زنان منافق، همه از یک گروهند! آنها امر به منکر، و نهى از معروف مىکنند و دستهایشان را (از انفاق و بخشش) مىبندند خدا را فراموش کردند، و خدا (نیز) آنها را فراموش کرد (، و رحمتش را از آنها قطع نمود) به یقین، منافقان همان فاسقاناند!»
[6]. النساء/32: «برتریهایى را که خداوند براى بعضى از شما بر بعضى دیگر قرار داده آرزو نکنید! (این تفاوتهاى طبیعى و حقوقى، براى حفظ نظام زندگى شما، و بر طبق عدالت است. ولى با این حال،) مردان نصیبى از آنچه به دست مىآورند دارند، و زنان نیز نصیبى (و نباید حقوق هیچ یک پایمال گردد). و از فضل (و رحمت و برکت) خدا، براى رفع تنگناها طلب کنید! و خداوند به هر چیز داناست».
[7]. دیلمی، احمد و منیره خدادادپور، «سوء استفاده شوهر در منع اشتغال همسر»، مطالعات زنان، سال 6، شماره 2، پاییز 1387، ص 16.
[8]. النساء/19.
[9]. إبراشی، محمد عطیه، جایگاه زن در اسلام، ترجمه بهجت افراز، تهران، امید آزادگان، تابستان 78 ش، ص 20.
[10]. آل عمران/195: «خداوند، درخواست آنها را پذیرفت (و فرمود:) من عمل هیچ عملکنندهاى از شما را، زن باشد یا مرد، ضایع نخواهم کرد شما همنوعید، و از جنس یکدیگر! آنها که در راه خدا هجرت کردند، و از خانههاى خود بیرون رانده شدند و در راه من آزار دیدند، و جنگ کردند و کشته شدند، به یقین گناهانشان را مىبخشم و آنها را در باغهاى بهشتى، که از زیر درختانش نهرها جارى است، وارد مىکنم. این پاداشى است از طرف خداوند و بهترین پاداشها نزد پروردگار است»
ادامه مطلب / دانلود