علل و عوامل اصلی استرس و اضطراب ها

قرآن این کلام الهی، آخرین و کاملترین برنامه هدایت و شفا بخش انسان است که با بکار گیری فرامین و دستورات آن در زندگی می توان به نقطه‌ی عالی دست پیدا کرد.

دستیابی به آرامش واقعی یکی از خواسته های همیشگی بشر بوده است و دراین راستا انسان در طول تاریخ تلاش ها و رنج های بسیاری را به جان دل پذیرفته است.

بی شک بخش وسیعی از تلاش های علمی بشر و کشف رازهای ناگشوده جهان طبیعت به منظور دسترسی به امکاناتی بوده است که آرامش و آسایش را برای انسان به ارمغان آورد ازسوی دیگر مطالعات آکادمیک و تحقیقات روانشناسی پیرامون آرامش و اضطراب و عوامل و موانع هر یک بخش قابل توجهی از پژوهش های علوم انسانی را به خود اختصاص داده است.

ریشه‌ی ناآرامی کجاست؟

یکی از مهمترین ریشه ها و عوامل اضطراب و نگرانی دغدغه‌های مالی و خرج و مخارج زندگی است. این موضوع تا به جایی در زندگی افراد تاثیر گذار است که غفلت از آن حقیقتاً انسان را درگیر پریشانی های مختلفی خواهد نمود.

به طور مثال بعضی از افراد در اوایل سنین نوجوانی بسیار نگران و مضطرب آینده شغلی و تحصیلی و زندگی خود هستند البته تا اندازه ای این احساس مفید و سازنده است ولی در صورتی که از تعادل خارج شود انسان را گرفتار ناامیدی و پریشانی می سازد از این رو خداوند متعال شاه کلید موفقیت در این موضوع را در اختیار انسان قرار میدهد.

خدا رازق است؛ شاه کلید موفقیت در امور مالی و دنیایی

حقیقتاً کسانی که به این درجه از ایمان و باور قلبی رسیده اند که خداوند متعال در کنار بندگان خود وجود دارد و بندگان را رها ننموده و او کمک کار و روزی رسان بندگان خود است به آرامش و اطمینان خاطر دست یافته اند از این رو خداوند متعال به بندگان خود می‎فرماید: وَ لا تَقْتُلُوا أَوْلادَکُمْ مِنْ إِمْلاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُکُمْ وَ إِیاهُم؛ و فرزندانتان را از (ترس) فقر، نکشید! ما شما و آنها را روزی می‏دهیم. [1]

پنج اصل درباره رزق و روزی

1- مقدر بودن رزق و روزی:

وَ ما مِنْ دَابَّه فِی الْأَرْضِ إِلاَّ عَلَی اللَّهِ رِزْقُها وَ یعْلَمُ مُسْتَقَرَّها وَ مُسْتَوْدَعَها کُلٌّ فی‏ کِتابٍ مُبینٍ؛ هیچ جنبنده‏ای در زمین نیست مگر اینکه روزی او بر خداست! او قرارگاه و محل نقل و انتقالش را می‏داند همه اینها در کتاب آشکاری ثبت است! [در لوح محفو1 در کتاب علم خدا] [2]

2- روزی قابل افزایش و کاهش است

أَوَ لَمْ یعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یشاءُ وَ یقْدِرُ إِنَّ فی‏ ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یۆْمِنُونَ؛ آیا آنها ندانستند که خداوند روزی را برای هر کس بخواهد گسترده یا تنگ می‏سازد؟! در این، آیات و نشانه‏ هایی است برای گروهی که ایمان می‏ آورند. [3]

3- افزایش نیافتن روزی با حرص

در احادیث اسلامی تعبیرات جالبی در این زمینه دیده می شود.

در حدیثی از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) می خوانیم: اِنَّ الرِّزْقَ لایَجُرُّهُ حِرْصُ حَرِیْص، وَ لایَصْرِفُهُ کُرْهُ کارِه؛ روزی از سوی خداوند مقدر شده، نه حرص حریص آن را جلب می کند، و نه اکراه افراد آن را منع می نماید. [4]

در حدیث دیگری از امام صادق(علیه السلام) در پاسخ کسی که تقاضای موعظه کرده بود، فرمود: وَ اِنْ کانَ الرِّزْقُ مَقْسُوماً فَالْحِرْصُ لِماذا؟؛ هرگاه رزق قسمت شده است حرص برای چیست…؟ [5]

4- روزی مقدر از راه حلال

یا أَیهَا النَّاسُ کُلُوا مِمَّا فِی الْأَرْضِ حَلالاً طَیبا؛ ای مردم! از آنچه در زمین است، حلال و پاکیزه بخورید. [6]

5- کاهش روزی با سوء تدبیر

امام علی علیه السّلام فرمودند: القَلیلُ مَعَ التَّدبیرِ أبقی مِنَ الکَثیرِ مَعَ التَّبذیرِ؛ مال اندک با برنامه ریزی، پایدارتر از مال فراوانی است که ریخت و پاش شود. [7]

و یا در جای دیگر می‎فرمایند: صَلاحُ العَیشِ التَّدبیرُ؛ سامان بخشِ گذرانِ زندگی، برنامه ریزی است. [8]

قرص ضد اضطراب قرآن

وقتی انسان گمان داشته باشد که در آینده نعمتی نصیب او خواهد شد که از آن لذّت می برد و بهره مند می شود، از این اندیشه، احساس خوب و حالت مطلوب و شیرینی به وی دست می دهد که ما آن را ”رجاء” می نامیم.

یکی از عواملی که موجب آرامش افراد می شود امید داشتن به آینده ای روشن است.

امید، به انسان حالت نشاط و شادابی می دهد و برعکس ناامیدی به انسان احساس یأس و سرشکستگی و ضعف و ناتوانی می دهد. انسان ناامید همیشه شکست خورده است و انسان امیدوار در همه صحنه ها پیروز میدان است.

در امید یک حالت انتظار به بهره مند شدن از تمتعات و نعمت ها در انسان ایجاد می کند و احساس خوش آیندی در دل او زنده می کند و او را به تلاش و حرکت وا می دارد.

در قرآن کریم آیات زیادی راجع به امید وجود دارد و این حقیقت با تعابیری مثل رجاء و یأس و قنوط آورده شده است.

به عنوان نمونه در سوره مبارکه یوسف آمده است که: (پسرانم! بروید و از یوسف و برادرش جستجو کنید و از رحمت خدا مأیوس نشوید که تنها گروه کافران از رحمت خدا مأیوس می شوند.)

حضرت یعقوب سفارش می کند که فرزندانش از جستجو برای پیدا کردن یوسف و برادرش ناامید نشوند، چرا که ناامیدی نوعی کفر است. چون انسان مۆمن و با ایمان که خدا را وقدرت او را باور دارد و رحمت الهی را همواره مشاهده می کند، مگر ممکن است با این حال، از رحمت و عنایت خدا ناامید باشد. فقط کسانی که از خدا جدا هستند، احساس ناامیدی در وجودشان دارند.

انسان، بدون امید، خصوصا امید به رحمت الهی نمی تواند زندگی خوب و آرامی را داشته با شد. و افراد ناامید و مأیوس در زندگی تعادل روحی خوبی ندارند. و برای همین شیرینی و لذّت زندگی را نمی چشند و همیشه در یک حالت نگرانی و اضطراب و هراس به سر می برند.

برای اینکه بتوان در زندگی در همه عرصه ها پیشرفت کرد می بایست در ابتدای کار به عاقبت آن کار امیدوار بود، وگرنه با ناامیدی دست و دل انسان به کار نمی آید.

امید، محرک انسان برای رسیدن به خواسته ها و آرزوهاست. اینکه قرآن کسانی که از رحمت الهی نا امید هستند را جزء کافران به حساب می آورد برای این است که یأس و ناامیدی از رحمت خدا، در حقیقت محدود کردن قدرت خداست.

سفارش قرآن به امیدوار بودن به رحمت الهی یهنی امید داشتن به زندگی و حیات که در آن انسان احساس آرامش و راحتی می کند پس می بایست در زندگی امید داشت. خصوصا امید به خداوند،که این امید مایه برکات زیادی از جمله آرامش روحی و روانی برای انسانها می باشد.

پی نوشت ها:

[1] سوره انعام آیه 151

[2] سوره هود آیه 6

[3] سوره زمر آیه 52

[4] نور الثقلین  جلد 5، صفحه 126

[5] همان

[6] سوره بقره آیه 168

[7] غرر الحکم: 8079

[8] غرر الحکم: 8082