تاریخچه و کارکرد تله فیلم
امروزه دیگر همه با تلهفیلم آشنا هستند و هر هفته چند نمونه از آن در شبکههای مختلف تلویزیون روی آنتن میرود. واقعیت این است که تاریخچه تلهفیلم و ساخت آن را میتوان با نیاز مخاطب و البته شبکههای تلویزیونی به تأمین فیلم و سرگرمی مربوط دانست. با گسترش شبکههای تلویزیونی …
امروزه دیگر همه با تلهفیلم آشنا هستند و هر هفته چند نمونه از آن در شبکههای مختلف تلویزیون روی آنتن میرود. واقعیت این است که تاریخچه تلهفیلم و ساخت آن را میتوان با نیاز مخاطب و البته شبکههای تلویزیونی به تأمین فیلم و سرگرمی مربوط دانست.
با گسترش شبکههای تلویزیونی و البته افزایش جمعیت بویژه پس از پایان جنگ که جامعه به اوقات فراغت بیشتری نیاز داشت، دیگر ساخت فیلمهای سینمایی و تولید سریالهای تلویزیونی نمیتوانست پاسخگوی نیاز رسانه و مخاطبان آن باشد؛ بنابراین نهضت تلهفیلمسازی از دهه ۷۰ شکل گرفت و طی دهه ۸۰ به اوج خود رسید، طوری که تعداد تلهفیلمهایی که سالانه ساخته میشوند، از تولید فیلمهای سینمایی در طول سال پیشی گرفته است.
شناخت تلهفیلم
تله فیلم یا فیلم تلویزیونی، فیلمی است که بهطور اختصاصی برای شبکههای تلویزیونی ساخته میشود. تلهفیلم، واژه ترکیبی است که از تله (تلویزیون) و فیلم (فیلم سینمایی) میآید. آنچه در تلهفیلم اهمیت دارد فرم، زبان و نحوه روایت فیلم تلویزیونی است نه نوع دوربین آن.
تاریخچه تلهفیلم در اروپا و آمریکا
تاریخچه تلهفیلم در اروپا و آمریکا به سالهای میانی دهه ۸۰ برمیگردد؛ زمانی که شیوه تولید سینمایی و تلویزیونی تغییر کرد و استودیوهای بزرگ فیلمسازی جای خود را به استودیوهای کوچک و گروههای مستقل داد. کانادا یکی از سردمداران تولید تلهفیلم در دنیاست.
ویژگیهای تلهفیلم
برای شناخت ماهیت و کارکردهای تلهفیلم که آن را از شکلهای دیگر نمایش مثل فیلم و سریال متمایز میکند، باید ویژگیهای این مدیوم را شناخت. برخی از مهمترین ویژگیها و شاخصهای تلهفیلم به این شرح است:
۱ـ هزینه تولید تلهفیلم کم است و گروه تولید آن با حداقل نفرات ممکن شکل میگیرد.
۲ـ تلهفیلمها به صورت ادواری از شبکههای تلویزیونی و کابلی پخش میشود؛ نه این که مانند ایران تنها یکبار پخش شود.
۳ـ زمان محصول نهایی تلهفیلم ۷۰ تا ۹۰ دقیقه است.
۴ـ فیلمنامه تلهفیلم کاربردی است، یعنی با موضوعهای آموزشی یا رسانهای سفارش داده میشود.
۵ـ بودجه تولید تلهفیلم از بخشهای دولتی و نیمه دولتی تامین میشود.
۶ـ تلهفیلم به شبکههای تلویزیونی فروخته میشود و درآمدزایی دارد.
۷ـ یک یا دو بازیگر معروف در آنها بازی میکند.
۸ـ فیلمنامه تلهفیلم از داستانهای معروف اقتباس میشود.
۹ـ در آنها از لوکیشنهای جذاب با قابلیتهای گردشگری و همچنین موسیقی محلی استفاده میشود.
۱۰ـ یکی از کاربردهای تلهفیلم مثلا در آمریکا دنبالهسازی ارزان فیلمهای پرهزینه است. «جنگ ستارگان» نمونهای است که تلهفیلمهای زیادی در ادامه آن ساخته شده است.
۱۱ـ فیلمسازی از موضوعات جنجالی روز با فاصله اندک با زمان واقعی رویداد، یکی از کاربردهای اصلی تلهفیلم است.
تلهفیلم در ایران
بیش از یک دهه است که ساخت تلهفیلم در ایران به شکل جدی گسترش یافته است. شاید بتوان سال ۱۳۷۴ را سال شروع تلهفیلم در ایران دانست. در این سال فیلمهای «رابطه» به سفارش شرکت مخابرات تولید و از شبکه پنج سیما پخش شد. پس از آن سال ۱۳۷۷ تلهفیلمی درباره اعتکاف تولید شد که زمان آن ۷۰ دقیقه بود. تا پیش از افتتاح مرکز سیمافیلم، روند تولید تلهفیلم سیر معلومی نداشت و پدیده خاصی محسوب نمیشد. اما با تاسیس مرکز سیمافیلم، هدف تاسیس آن ساخت فیلمهایی با درجه «الف» اعلام شد. تلهفیلم هم درجهبندی «الف» داشت.
در باب دلایل مدیران تلویزیون در روی آوردن به تلهفیلم، تحلیلهای بسیاری وجود دارد. یکی از این تحلیلها این است که از سالهای ۱۳۷۶ و ۷۷ فشار نهادهای فرهنگی، کارشناسان، برخی مسئولان و عدهای دیگر در مساله پخش فیلمهای آمریکایی در تلویزیون و اخطارهای جدی در خصوص اثرات تخریبی آن افزایش یافت. فیلمهای سینمایی ایرانی تولید شده پس از دوم خرداد ۷۶ نیز با سیاستها و ممیزی تلویزیون همخوانی نداشت. گسترش شبکههای تلویزیونی هم نیاز به پخش فیلم بیشتر را به وجود آورد. مناسبتهای مختلف مذهبی، آیینی و تاریخی یکی از عوامل شکلدهنده نیاز تلویزیون به تلهفیلم محسوب میشود.
۹۰ دقیقهایها
میتوان با اطمینان گفت تقریبا هیچ کشوری، فیلمی متناسب با خطوط قرمز صداوسیمای ما تولید نمیکند. با تولید تلهفیلم است که صداوسیما میتواند با اطمینان، چیزی را که خودش ساخته است و استاندارد و خطوط قرمزش در آن رعایت شده به جای فیلم سینمایی معمول پخش کند. در نتیجه، مدیران صداوسیما کمکم تصمیم گرفتند خودشان فیلمهای بلند مناسب پخش تولید کنند. ابتدا سیمافیلم در هر سال تعدادی تلهفیلم تولید کرد، اما پس از گذشت یکی دوسال، شبکههای تلویزیونی خود به طور مستقل به تولید روی آوردند. در یکی دو سال اخیر این محصولات به ۹۰دقیقهای مشهور شدهاند. فیلمنامهنویسان و کارگردانان زیادی از سینما به تلویزیون کوچ کردند و در رونق تولید تلهفیلمها هرکدام سهم خود را بردند.
گرچه بسیاری از کارشناسان و منتقدان سینمایی، تلهفیلمها را فاقد کیفیت و استاندارد لازم میدانند، اما تلهفیلمهایی نیز یافت میشود که از بسیاری فیلمهای سینمایی روی پرده امتیازات بیشتری دارد. بخش مهمی از این تلهفیلمها به تولیدات مرکز سیمافیلم تعلق دارد که در جشنوارههای مختلف داخلی و خارجی موفق به دریافت جوایز ارزشمندی شده است. با این حال به نظر میرسد تولید و اکران تلهفیلم در کشور ما نیازمند حمایت بیشتری است.