در روز مباهله چه اتفاقی افتاد؟

در روز مباهله چه اتفاقی افتاد؟

مباهله یکی از مفاهیم شناخته شده دینی مورد پذیرش مسلمانان است و ریشه روشنی در قرآن کریم و روایات دارد.مباهله در آیه 61 سوره آل عمران که به آیه مباهله نام گزاری شده به معنای ملاعنه یعنی لعنت کردن یکدیگر است.[1] «فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَ أَبْنَاءَکُمْ وَ نِسَاءَنَا وَ نِسَاءَکُمْ وَ أَنفُسَنَا وَ أَنفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل‌لَّعْنَتَ اللَّـهِ عَلَی الْکَاذِبِینَ» بنابراین، پس از فرارسیدن علم [وحی] به تو، هر کس درباره او [حضرت عیسی(ع)]، با تو به چالش برخیزد، به او بگو: بیایید تا فرزندانمان و فرزندانتان، و زنانمان و زنانتان، و جان‌هایمان و جان‌هایتان را فراخوانیم، آنگاه (به درگاه خداوند) زاری [تضرّع] کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم.[2]

در آیه فوق خداوند به پیامبر خود دستور مى ‏دهد که هر گاه پس از استدلالات روشن پیشین کسى درباره عیسى با تو گفتگو کند، و به جدال برخیزد، به او پیشنهاد” مباهله” کن که فرزندان و زنان خود را بیاورد و تو هم فرزندان و زنان خود را دعوت کن و دعا کنید تا خداوند دروغگو را رسوا سازد .مسئله” مباهله” به شکل فوق شاید تا آن زمان در بین عرب سابقه نداشت و راهى بود که صد در صد حکایت از ایمان و صدق دعوت پیامبر(ص) مى ‏کرد.

چگونه ممکن است کسى که به تمام معنى به ارتباط خویش با پروردگار ایمان نداشته باشد و وارد چنین میدانى گردد؟ و از مخالفان خود دعوت کند بیایید با هم به درگاه خدا برویم و از او بخواهیم تا دروغگو را رسوا سازد، و شما به سرعت نتیجه آن را خواهید دید که چگونه خداوند دروغگویان را مجازات مى‏ کند، مسلما ورود در چنین میدانى بسیار خطرناک است زیرا اگر دعاى او به اجابت نرسد و اثرى از مجازات مخالفان آشکار نشود نتیجه ‏اى جز رسوایى دعوت کننده نخواهد داشت، چگونه ممکن است آدم عاقل و فهمیده ‏اى بدون اطمینان به نتیجه، در چنین مرحله ‏اى گام بگذارد؟ از اینجا است که گفته ‏اند دعوت پیامبر به مباهله، یکى از نشانه ‏هاى صدق دعوت و ایمان قاطع او است، قطع نظر از نتایجى که بعدا از مباهله به دست آمد.

در روایات اسلامى وارد شده هنگامى که پاى مباهله به میان آمد نمایندگان مسیحیان نجران از پیامبر مهلت خواستند تا در این باره بیندیشند، و با بزرگان خود به شور بنشینند، نتیجه مشاوره آنها که از یک نکته روان‏شناسى سرچشمه مى‏ گرفت‏ این بود که به نفرات خود دستور دادند اگر مشاهده کردید محمد با سر و صدا و جمعیت و جار و جنجال به مباهله آمد با او مباهله کنید و نترسید، زیرا حقیقتى در کار او نیست که متوسل به جار و جنجال شده است، و اگر با نفرات بسیار محدودى از خاصان نزدیک و فرزندان خردسالش به میعادگاه آمد بدانید که او پیامبر خداست و از مباهله با او به پرهیزید که خطرناک است! آنها طبق قرار قبلى به میعادگاه رفتند ناگاه دیدند که پیامبر فرزندانش حسن و حسین (ع) را در پیش رو دارد، و على (ع) و فاطمه (س) همراه او هستند و به آنها سفارش مى‏ کند هر گاه من دعا کردم شما” آمین” بگویید، مسیحیان هنگامى که این صحنه را مشاهده کردند سخت به وحشت افتادند، و از اقدام به مباهله خوددارى کرده، حاضر به” مصالحه” شدند و به شرایط” ذمه” و پرداختن مالیات (جزیه) تن در دادند.

غالب مفسران و محدثان شیعه و اهل تسنن تصریح کرده‏اند که آیه مباهله در حق اهل بیت پیامبر (ص) نازل شده است و پیامبر تنها کسانى را که همراه خود به میعادگاه برد فرزندانش حسن و حسین (ع) و و على (ع) و دخترش فاطمه (س) بودند، بنا بر این منظور از” ابناءنا” در آیه منحصرا” حسن و حسین” (ع) هستند، همانطور که منظور از” نساءنا” فاطمه (س)، و منظور از” انفسنا” تنها على (ع) بوده است و احادیث فراوانى در این زمینه نقل شده است.[3]

حال ببینیم حکمت و راز نهفته در این رویداد بزرگ تاریخی چیست؟

مفسران به فراخور استنباط های خود دلایلی را ذکر کرده اند. برخی کارکرد مباهله را شکستن بن بست در گفتگو و روابط میان مسلمانان و پیروان دیگر ادیان می دانند. برخی مفسران حکمت آنرا اظهار اطمینان از استواری عقیده دانسته اند. برخی دیگر گفته اند مباهله وسیله ای برای کشف حقیقت است. در واقع مباهله را می توان به محاکمه کشیدن یکدیگر در برابر غیب دانست که در این صورت هرکس به تقوای ضمیر خود بازمی گردد و از آن کمک می خواهد و بدین وسیله در شرایط بن بست حق و باطل روشن می شود.[4]

پی نوشت ها:

[1] ترجمه تفسیر المیزان، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم‏،1374،ج‏3، ص: 351

[2] آل عمران،61

[3] تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران،1374، ج‏2، ص: 581-582

[4] آرای تفسیری مفسران معاصر پیرامون آیه مباهله، محمدجواد نجفی، سیدمحمدتقی موسوی کراماتی ،فصلنامه مطالعات تفسیری، بهار 1394،ش21، ص144