کد خبر : 221181 تاریخ انتشار : شنبه ۱۳ شهریور ۱۳۹۵ - ۹:۳۷

حدیث امروز: 21 پند لقمان حکیم به پسرش در موصل

لقمان حکیم علیه‌السلام وقتى که از سرزمین خود بیرون رفت، در موصل ـ که به آن کوملیس گفته مى‌‏شد ـ فرود آمد. وقتى که در کارش در ماند و اندوهش شدّت گرفت و کسى هم نبود که او را در انجام دادن کارش کمک کند، پسرش را به خانه برد …

حدیث امروز: 21 پند لقمان حکیم به پسرش در موصل

لقمان حکیم علیه‌السلام وقتى که از سرزمین خود بیرون رفت، در موصل ـ که به آن کوملیس گفته مى‌‏شد ـ فرود آمد.

وقتى که در کارش در ماند و اندوهش شدّت گرفت و کسى هم نبود که او را در انجام دادن کارش کمک کند، پسرش را به خانه برد و در را بر روى خود بست و او را پند داد و گفت:

پسرم! دنیا، دریاى عمیقى است که انسان‏هاى بسیارى در آن هلاک شده‏‌اند. از عمل در آن، توشه بر گیر، و کشتى‏‌اى را بر گیر که مسافر آن، پَروامندى از خدا باشد. سپس سوار بر کشتى، به اعماق دریا برو، تا نجات یابى، و من نگرانم که نجات نیابى.

پسرم! کشتى (نجات) ایمان است، و بادبان آن توکّل، و ساکنان آن شکیبایى، و پاروهایش روزه و نماز و زکات.

پسرم! هر که بدون کشتى وارد دریا شود، غرق مى‏‌گردد.

پسرم! سخن اندک بگو، و خداوند عز و جل را در همه جا یاد کن؛ چرا که او تو را بیم داد و ترساند و آگاه ساخت و آموخت.

پسرم! از مردم پند بگیر، پیش از آن که تو مایه پند مردم شوى.

پسرم! از (پیش‏آمد) کوچک، پند بگیر و پیش از آن که بزرگ بر تو وارد شود.

پسرم! هنگام خشم، خود را مهار کن تا هیزم جهنّم نشوى.

پسرم! فقر، بهتر از این است که ستم کنى و سرکشى نمایى.

پسرم! بپرهیز از این که قرض بگیرى و در پرداخت آن، خیانت ورزى.

پسرم! بپرهیز از این که کسى را خوار نمایى؛ چرا که خود نیز خوار مى‏‌شوى.

پسرم! بپرهیز از این که فقیر از دنیا بیرون بروى و دیگرى را سرپرست کار و دارایى‌‏ات قرار دهى که او را امیر گردانده‏‌اى.

پسرم! خداى متعال، مردم را به خاطر عملشان گرو گرفته است. پس واى بر آنان، به خاطر آنچه دست و دلشان کسب کرده است.

پسرم! دنیا را در حالى که گناهان و شیطان در آن هستند، امن ندان.

پسرم! هر آینه نیکوکارانِ پیشین، مورد آزمون قرار گرفتند، پس پسینیان چگونه از آن نجات مى‌‏یابند؟

پسرم! دنیا را زندان خود قرار ده، تا آخرت، بهشت تو باشد.

پسرم! تو موظّف نشده‏‌اى که کوه‏ها را بر دوش بکشى، و نیز به انجام دادن چیزى که توانش را ندارى، موظّف نشده‏‌اى، پس گرفتارى را بر دوشت حمل نکن، و با دست خودت، خود را قربانى نکن.

پسرم! تو چنان که مى‏‌کارى، مى‏‌دِرَوى، و چنان که عمل مى‏‌کنى، مى‏‌یابى.

پسرم! با پادشاهان همسایگى نکن، که تو را مى‏‌کشند، و اطاعتشان نکن، که کافر مى‏‌گردى.

پسرم! با بینوایان همسایگى کن؛ بویژه با نادارها و بینوایان مسلمان.

پسرم! براى یتیم، همچون پدرى مهربان، و براى بیوه زنان، همچون همسرى دلسوز باش.

پسرم! چنین نیست که هر کس بگوید: “مرا بیامرز” آمرزیده شود. آمرزیده نشود، مگر کسى که پروردگارش را اطاعت کرده باشد.

متن حدیث:

الاختصاص عن الأوزاعیّ:

إنَّ لُقمانَ الحَکیمَ ـ رَحِمَهُ اللّه‏ُ ـ لَمّا خَرَجَ مِن بِلادِهِ نَزَلَ بِقَریَهٍ بِالمَوصِلِ یُقالُ لَها: کوملیسُ، فَلَمّا ضاقَ بِها ذَرعُهُ، وَاشتَدَّ بِها غَمُّهُ، ولَم یَکُن بِها أحَدٌ یُعینُهُ عَلى أمرِهِ، أغلَقَ البابَ وأدخَلَ ابنَهُ یَعِظُهُ، فَقالَ:

یا بُنَیَّ، إنَّ الدُّنیا بَحرٌ عَمیقٌ، هَلَکَ فیها بَشَرٌ کَثیرٌ، تَزَوَّد مِن عَمَلِها، وَاتَّخِذ سَفینَهً حَشوُها تَقوَى اللّه‏ِ، ثُمَّ ارکَب لُجَجَ الفُلکِ تَنجو، وإنّی لَخائِفٌ أن لا تَنجُوَ. یا بُنَیَّ، السَّفینَهُ إیمانٌ، وشِراعُهَا التَّوَکُّلُ، وسُکّانُهَا الصَّبرُ، ومَجاذیفُهَا الصَّومُ وَالصَّلاهُ وَالزَّکاهُ. یا بُنَیَّ، مَن رَکِبَ البَحرَ مِن غَیرِ سَفینَهٍ غَرِقَ.

یا بُنَیَّ، أقِلَّ الکَلامَ، وَاذکُرِ اللّه‏َ عَزَّ وجَلَّ فی کُلِّ مَکانٍ ؛ فَإِنَّهُ قَد أنذَرَکَ وحَذَّرَکَ وبَصَّرَکَ وعَلَّمَکَ.

یا بُنَیَّ، اِتَّعِظ بِالنّاسِ قَبلَ أن یَتَّعِظَ النّاسُ بِکَ. یا بُنَیَّ، اِتَّعِظ بِالصَّغیرِ قَبلَ أن یَنزِلَ بِکَ الکَبیرُ.

یا بُنَیَّ، اِملِک نَفسَکَ عِندَ الغَضَبِ حَتّى لا تَکونَ لِجَهَنَّمَ حَطَباً.

یا بُنَیَّ، الفَقرُ خَیرٌ مِن أن تَظلِمَ وتَطغى.

یا بُنَیَّ، إیّاکَ وأن تَستَدینَ فَتَخونَ مِنَ الدَّینِ.

یا بُنَیَّ، إیّاکَ أن تَستَذِلَّ فَتُخزِیَ.

یا بُنَیَّ إیّاکَ أن تَخرُجَ مِنَ الدُّنیا فَقیراً، وتَدَعَ أمرَکَ وأموالَکَ عِندَ غَیرِکَ قَیِّماً، فَتُصَیِّرَهُ أمیراً.

یا بُنَیَّ، إنَّ اللّه‏َ تَعالى رَهَنَ النّاسَ بِأَعمالِهِم، فَوَیلٌ لَهُم مِمّا کَسَبَت أیدیهِم وأفئِدَتُهُم.

یا بُنَیَّ، لا تَأمَنِ الدُّنیا وَالذُّنوبُ وَالشَّیطانُ فیها.

یا بُنَیَّ، إنَّهُ قَدِ افتَتَنَ الصّالِحونَ مِنَ الأَوَّلینَ، فَکَیفَ یَنجو مِنهُ الآخِرونَ!

یا بُنَیَّ، اِجعَلِ الدُّنیا سِجنَکَ فَتَکونَ الآخِرَهُ جَنَّتَکَ.

یا بُنَیَّ، إنَّکَ لَم تُکَلَّف أن تُشیلَ الجِبالَ، ولَم تُکَلَّف ما لا تُطیقُهُ، فَلا تَحمَلِ البَلاءَ عَلى کَتِفِکَ، ولا تَذبَح نَفسَکَ بِیَدِکَ.

یا بُنَیَّ، إنَّکَ کَما تَزرَعُ تَحصُدُ وکَما تَعمَلُ تَجِدُ.

یا بُنَیَّ، لا تُجاوِرَنَّ المُلوکَ فَیَقتُلوکَ، ولا تُطِعهُم فَتَکفُرَ.

یا بُنَیَّ، جاوِرِ المَساکینَ وَاخصُصِ الفُقَراءَ وَالمَساکینَ مِنَ المُسلِمینَ.

یا بُنَیَّ، کُن لِلیَتیمِ کَالأَبِ الرَّحیمِ، ولِلأَرمَلَهِ کَالزَّوجِ العَطوفِ.

یا بُنَیَّ، إنَّهُ لَیسَ کُلُّ مَن قالَ: اِغفِر لی غُفِرَ لَهُ، إنَّهُ لا یُغفَرُ إلاّ لِمَن عَمِلَ بِطاعَهِ رَبِّهِ.

یا بُنَیَّ، الجارَ ثُمَّ الدّارَ.

یا بُنَیَّ، الرَّفیقَ ثُمَّ الطَّریقَ.

یا بُنَیَّ، لَو کانَتِ البُیوتُ عَلَى العَجَلِ ما جاوَرَ رَجُلٌ جارَ سَوءٍ أبَداً.

یا بُنَیَّ، الوَحدَهُ خَیرٌ مِن صاحِبِ السَّوءِ.

یا بُنَیَّ، الصّاحِبُ الصّالِحُ خَیرٌ مِنَ الوَحدَهِ.

یا بُنَیَّ، نَقلُ الحِجارَهِ وَالحَدیدِ خَیرٌ مِن قَرینِ السَّوءِ.

یا بُنَیَّ، إنّی نَقَلتُ الحِجارَهَ وَالحَدیدَ فَلَم أجِد شَیئاً أثقَلَ مِن قَرینِ السَّوءِ.

یا بُنَیَّ، إنَّهُ مَن یَصحَب قَرینَ السَّوءِ لا یَسلَم، و مَن یَدخُل مَداخِلَ السَّوءِ یُتَّهَم.

یا بُنَیَّ، مَن لا یَکُفَّ لِسانَهُ یَندَم.

یا بُنَیَّ، المُحسِنُ تُکافِئُ بِإِحسانِهِ، وَالمُسیءُ یَکفیکَ مَساویهِ، لَو جَهَدتَ أن تَفعَلَ بِهِ أکثَرَ مِمّا یَفعَلُهُ بِنَفسِهِ ما قَدَرتَ عَلَیهِ.

یا بُنَیَّ، مَن ذَا الَّذی عَبَدَ اللّه‏َ فَخَذَلَهُ، و مَن ذَا الَّذِی ابتَغاهُ فَلَم یَجِدهُ.

یا بُنَیَّ، ومَن ذَا الَّذی ذَکَرَهُ فَلَم یَذکُرهُ، ومَن ذَا الَّذی تَوَکَّلَ عَلَى اللّه‏ِ فَوَکَلَهُ إلى غَیرِهِ، و مَن ذَا الَّذی تَضَرَّعَ إلَیهِ جَلَّ ذِکرُهُ فَلَم یَرحَمهُ.

یا بُنَیَّ، شاوِرِ الکَبیرَ و لا تَستَحیِ مِن مُشاوَرَهِ الصَّغیرِ.

یا بُنَیَّ، إیّاکَ و مُصاحَبَهَ الفُسّاقِ، هُم کَالکِلابِ ؛ إن وَجَدوا عِندَکَ شَیئاً أکَلوهُ، و إلاّ ذَمّوکَ و فَضَحوکَ، وإنَّما حُبُّهُم بَینَهُم ساعَهٌ.

یا بُنَیَّ، مُعاداهُ المُؤمِنینَ خَیرٌ مِن مُصادَقَهِ الفاسِقِ.

یا بُنَیَّ، المُؤمِنُ تَظلِمُهُ ولا یَظلِمُکَ، وتَطلُبُ عَلَیهِ فَیَرضى عَنکَ، وَالفاسِقُ لا یُراقِبُ اللّه‏َ فَکَیفَ یُراقِبُکَ.

یا بُنَیَّ، اِستَکثِر مِنَ الأَصدِقاءِ ولا تَأمَن مِنَ الأَعداءِ، فَإِنَّ الغِلَّ فی صُدورِهِم مِثلُ الماءِ تَحتَ الرَّمادِ.

یا بُنَیَّ، اِبدَإِ النّاسَ بِالسَّلامِ وَالمُصافَحَهِ قَبلَ الکَلامِ.

یا بُنَیَّ، لا تُکالِبِ النّاسَ فَیَمقُتوکَ، ولا تَکُن مَهیناً فَیُذِلّوکَ، ولا تَکُن حُلواً فَیَأکُلوکَ، ولا تَکُن مُرّاً فَیَلفِظوکَ. ویُروى: ولا تَکُن حُلواً فَتُبلَعَ، ولا مُرّاً فَتُرمى.

یا بُنَیَّ، لا تُخاصِم فی عِلمِ اللّه‏ِ ؛ فَإِنَّ عِلمَ اللّه‏ِ لا یُدرَکُ ولا یُحصى.

یا بُنَیَّ، خَفِ اللّه‏َ مَخافَهً لا تَیأَسُ مِن رَحمَتِهِ، وَارجُهُ رَجاءً لا تأمَنُ مِن مَکرِهِ.

یا بُنَیَّ، اِنهَ النَّفسَ عَن هَواها ؛ فَإِنَّکَ إن لَم تَنهَ النَّفسَ عَن هَواها لَم تَدخُلِ الجَنَّهَ ولَم تَرَها. ویُروى: اِنهَ نَفسَکَ عَن هَواها ؛ فَإِنَّ فی هَواها رَداها.

یا بُنَیَّ، إنَّکَ مُنذُ یَومَ هَبَطتَ مِن بَطنِ اُمِّکَ استَقبَلتَ الآخِرَهَ وَاستَدبَرتَ الدُّنیا ؛ فَإِنَّکَ إن نِلتَ مُستَقبَلَها أولى بِکَ أن تَستَدبِرَها.

یا بُنَیَّ، إیّاکَ وَالتَّجَبُّرَ وَالتَّکَبُّرَ وَالفَخرَ فَتُجاوِرَ إبلیسَ فی دارِهِ.

یا بُنَیَّ، دَع عَنکَ التَّجَبُّرَ، وَالکِبرَ، ودَع عَنکَ الفَخرَ، وَاعلَم أنَّکَ ساکِنُ القُبورِ.

یا بُنَیَّ، اِعلَم أنَّهُ مَن جاوَرَ إبلیسَ وَقَعَ فی دارِ الهَوانِ لا یَموتُ فیها ولا یَحیا.

یا بُنَیَّ، وَیلٌ لِمَن تَجَبَّرَ، وتَکَبَّرَ، کَیفَ یَتَعَظَّمُ مَن خُلِقَ مِن طینٍ، وإلى طینٍ یَعودُ، ثُمَّ لا یَدری إلى ما ذا یَصیرُ، إلَى الجَنَّهِ فَقَد فازَ أو إلَى النّارِ فَقَد خَسِرَ خُسراناً مُبیناً وخابَ. ویُروى: کَیفَ یَتَجَبَّرُ مَن قَد جَرى فی مَجرَى البَولِ مَرَّتَینِ.

یا بُنَیَّ، کَیفَ یَنامُ ابنُ آدَمَ وَالمَوتُ یَطلُبُهُ، وکَیفَ یَغفُلُ ولا یُغفَلُ عَنهُ.

یا بُنَیَّ، إنَّهُ قَد ماتَ أصفِیاءُ اللّه‏ِ عَزَّ وجَلَّ وأحِبّاؤُهُ وأنبیاؤُهُ صَلَواتُ اللّه‏ِ عَلَیهِم فَمَن ذا بَعدَهُم یُخَلَّدُ فَیُترَکُ.

یا بُنَیَّ، لا تَطَأ أمَتَکَ ولَو أعجَبَتکَ، وَانهَ نَفسَکَ عَنها وزَوِّجها.

یا بُنَیَّ، لا تُفشِیَنَّ سِرَّکَ إلَى امرَأَتِکَ، ولا تَجعَل مَجلِسَکَ عَلى بابِ دارِکَ.

یا بُنَیَّ، إنَّ المَرأَهَ خُلِقَت مِن ضِلعٍ أعوَجَ إن أقَمتَها کَسَرتَها وإن تَرَکتَها تَعَوَّجَت، ألزِمهُنَّ البُیوتَ، فَإِن أحسَنَّ فَاقبَل إحسانَهُنَّ، وإن أسَأنَ فَاصبِر ؛ إنَّ ذلِکَ مِن عَزمِ الاُمورِ.

یا بُنَیَّ، النِّساءُ أربَعَهٌ: ثِنتانِ صالِحَتانِ، وثِنتانِ مَلعونَتانِ ؛ فَأَمّا إحدَى الصّالِحَتَینِ فَهِیَ الشَّریفَهُ فی قَومِهَا، الذَّلیلَهُ فی نَفسِهَا، الَّتی إن اُعطِیَت شَکَرَت، وإنِ ابتُلِیَت صَبَرَت، القَلیلُ فی یَدَیها کَثیرٌ، الصّالِحَهُ فی بَیتِها.

وَالثّانِیَهُ: الوَدودُ الوَلودُ تَعودُ بِخَیرٍ عَلى زَوجِها، هِیَ کَالاُمِّ الرَّحیمِ، تَعطِفُ عَلى کَبیرِهم، وتَرحَمُ صَغیرَهُم، وتُحِبُّ وُلدَ زَوجِها وإن کانوا مِن غَیرِها، جامِعَهُ الشَّملِ، مَرضِیَّهُ البَعلِ، مُصلِحَهٌ فِی النَّفسِ وَالأَهلِ وَالمالِ وَالوَلَدِ، فَهِیَ کَالذَّهَبِ الأَحمَرِ، طوبى لِمَن رُزِقَها، إن شَهِدَ زَوجُها أعانَتهُ، وإن غابَ عَنها حَفِظَتهُ.

وأمّا إحدَى المَلعونَتَینِ فَهِیَ العَظیمَهُ فی نَفسِهَا، الذَّلیلَهُ فی قَومِهَا، الَّتی إن اُعطِیَت سَخِطَت، وإن مُنِعَت عَتَبَت وغَضِبَت، فَزَوجُها مِنها فی بَلاءٍ، وجیرانُها مِنها فی عَناءٍ، فَهِیَ کَالأَسَدِ ؛ إن جاوَرتَهُ أکَلَکَ، وإن هَرَبتَ مِنهُ قَتَلَکَ.

وَالمَلعونَهُ الثّانِیَهُ فَهِیَ عِندَ زوَجِها ومَیلُها فی جیرانِها، فَهِیَ سَریعَهُ السَّخطَهِ، سَریعَهُ الدَّمعَهِ، إن شَهِدَ زَوجُها لَم تَنفَعهُ، وإن غابَ عَنها فَضَحَتهُ، فَهِیَ بِمَنزِلَهِ الأَرضِ النَّشّاشَهِ، إن أسقَیتَ أفاضَتِ الماءَ وغَرِقَت، وإن تَرَکتَها عَطِشَت، وإن رُزِقتَ مِنها وَلَداً لَم تَنتَفِع بِهِ.

یا بُنَیَّ، لا تَتَزَوَّج بِأَمَهٍ فَیُباعَ وَلَدُکَ بَینَ یَدَیکَ وهُوَ فِعلُکَ بِنَفسِکَ.

یا بُنَیَّ، لَو کانَتِ النِّساءُ تُذاقُ کَما تُذاقُ الخَمرُ ما تَزَوَّجَ رَجُلٌ امرَأَهَ سَوءٍ أبَداً.

یا بُنَیَّ، أحسِن إلى مَن أساءَ إلَیکَ، ولا تُکثِر مِنَ الدُّنیا ؛ فَإِنَّکَ عَلى غَفلَهٍ مِنها، وَانظُر إلى ما تَصیرُ مِنها.

یا بُنَیَّ، لا تَأکُل مالَ الیَتیمِ فَتَفتَضِحَ یَومَ القِیامَهِ، وتُکَلَّفَ أن تَرُدَّهُ إلَیهِ.

یا بُنَیَّ، إنَّهُ إن أغنى أحَدٌ عَن أحَدٍ لَأَغنَى الوَلَدُ عَن والِدِهِ.

یا بُنَیَّ، إنَّ النّارَ تُحیطُ بِالعالَمینَ کُلِّهِم فَلا یَنجو مِنها أحَدٌ إلاّ مَن رَحِمَهُ اللّه‏ُ وقَرَّبَهُ مِنهُ.

یا بُنَیَّ، لا یَغُرَّنَّکَ خَبیثُ اللِّسانِ ؛ فَإِنَّهُ یُختَمُ عَلى قَلبِهِ، وتَتَکَلَّمُ جَوارِحُهُ، وتَشهَدُ عَلَیهِ.

یا بُنَیَّ، لا تَشتُمُ النّاسَ فَتَکونَ أنتَ الَّذی شَتَمتَ أبَوَیکَ.

یا بُنَیَّ، لا یُعجِبُکَ إحسانُکُ، ولا تَتَعَظَّمَنَّ بِعَمَلِکَ الصّالِحِ فَتَهلِکَ.

یا بُنَیَّ، أقِمِ الصَّلاهَ، وَأمُر بِالمَعروفِ، وَانهَ عَنِ المُنکَرِ، وَاصبِر عَلى ما أصابَکَ ؛ إنَّ ذلِکَ مِن عَزمِ الاُمورِ.

یا بُنَیَّ، لا تُشرِک بِاللّه‏ِ ؛ إنَّ الشِّرکَ لَظُلمٌ عَظیمٌ.

یا بُنَیَّ، ولا تَمشِ فِی الأَرضِ مَرَحاً ؛ إنَّکَ لَن تَخرِقَ الأَرضَ، ولَن تَبلُغَ الجِبالَ طولاً.

یا بُنَیَّ، إنَّ کُلَّ یَومٍ یَأتیکَ یَومٌ جَدیدٌ یَشهَدُ عَلَیکَ عِندَ رَبٍّ کَریمٍ.

یا بُنَی، إنَّکَ مُدرَجٌ فی أکفانِکَ، ومُحَلٌّ قَبرَکَ، ومُعایِنٌ عَمَلَکَ کُلَّهُ.

یا بُنَیَّ، کَیفَ تَسکُنُ دارَ مَن قَد أسخَطتَهُ، أم کَیفَ تُجاوِرُ مَن قَد عَصَیتَهُ؟

یا بُنَیَّ، عَلَیکَ بِما یَعنیکَ، ودَع عَنکَ ما لا یَعنیکَ ؛ فَإِنَّ القَلیلَ مِنها یَکفیکَ، وَالکَثیرَ مِنها لا یَعنیکَ

یا بُنَیَّ، لا تُؤثِرَنَّ عَلى نَفسِکَ سِواها، ولا تورِث مالَکَ أعداءَکَ.

یا بُنَیَّ، إنَّهُ قَد اُحصِیَ الحَلالُ الصَّغیرُ فَکَیفَ بِالحَرامِ الکَثیرِ؟

یا بُنَیَّ، اِتَّقِ النَّظَرَ إلى ما لا تَملِکُهُ، وأطِلِ التَّفَکُّرَ فی مَلَکوتِ السَّماواتِ وَالأَرضِ وَالجِبالِ وما خَلَقَ اللّه‏ُ، فَکَفى بِهذا واعِظاً لِقَلبِکَ.

یا بُنَیَّ، اِقبَل وَصِیَّهَ الوالِدِ الشَّفیقِ.

یا بُنَیَّ، بادِر بِعِلمِکَ قَبلَ أن یَحضُرَ أجَلُکَ، وقَبلَ أن تَسیرَ الجِبالُ سَیراً، وتُجمَعَ الشَّمسُ وَالقَمَرُ

یا بُنَیَّ، إنَّهُ حینَ تَتَفَطَّرُ السَّماءُ وتُطوى، وتَنَزَّلُ المَلائِکَهُ صُفوفاً خائِفینَ حافّینَ مُشفِقینَ، وتُکَلَّفُ أن تُجاوِزَ الصِّراطَ، وتُعایِنَ حینَئِذٍ عَمَلَکَ، وتوضَعَ المَوازینُ وتُنشَرَ الدَّواوینُ.

پینوشت: «الاختصاص: ص 336 – بحار الأنوار: ج 13 ص 427»

به این پست امتیاز دهید
دسته بندی : احادیث ، ادبیات و مذهب بازدید 353 بار
دیدگاهتان را بنویسید

css.php