نتايج جستجو مطالب برچسب : گذری بر شاهنامه(بخش اول)

پس از حق، “خرد” برترین موضوع در شاهنامه است. برای فردوسی خرد و خردمند بودن بسیار ارزشمند و دارای اهمیت است، گویی در دوره ای که تمام جامعه به نوعی خفقان، وحشت، از خودبیگانگی و خرافات دچار است، فردوسی می خواهد با تاکید بر خرد و پیروی از آن به ما بیاموزد که تنها راه نجات شما استفاده از “خرد” است.

گذری بر شاهنامه(بخش اول)

با قرار گرفتن در روزهای پایانی اردیبهشت ماه و روز بزرگداشت “فردوسی” در این ایام، تصمیم گرفتیم طی مجموعه مقالاتی گاه به گاه، مروری داشته باشیم بر داستان های زیبا و دل انگیزِ شاهنامه، امید آنکه این مجموعه مقالات، ما را هر چه بهتر با فرهنگ و اصالتمان آشنا کرده و به یادمان بیاورد که کجا بودیم و به کجا رسیدیم.

 

کجا رفت آن دانش و هوش ما                      که گشت مهرِ میهن فراموش ما

که انداخت آتش در این بوستان                  کز ان سوخت جان و دلِ دوستان

 

یک باور اشتباه که متاسفانه در بین عموم جامعه و حتی افراد تحصیل کرده ما درباره فردوسی و دلیل سرودن شاهنامه وجود دارد، این است که فردوسی شاهنامه را به دستور و برای محمود غزنوی و به خاطر مقداری سکه سرود. اما فردوسی بر خلاف تمام افسانه های شایع و نوشته های تذکره نویسان نه به دستور محمود به نظم شاهنامه پرداخت و نه با او قرارداد بست که برای هر بیت دیناری زر بگیرد، تمام گله فردوسی از محمود غزنوی که تنها از او کمک مختصری برای اصلاح حال و رفعِ تنگی زندگی خود به پیرانه سری چشم داشته، این است که می فرماید:

نکرد اندر این داستان ها نگاه                                ز بدگوی و بختِ بد آمد گناه

 

و آن را هم نتیجه حسدِ بدخواهان و بخت بدِ خویش می داند و بس:

حسد برد بدگوی در کار من                                  برآشفت ازو تیز بازار من

جدای از مقدمه ، به طور کلی شاهنامه به سه بخش اساطیری، پهلوانی و تاریخی تقسیم می شود. بخش اساطیری شاهنامه از داستان کیومرث تا فریدون، بخش پهلوانی آن از داستان کاوه آهنگر تا قتل رستم و بخش تاریخی شاهنامه از اواخر عهد کیانی(ظهور اسکندر) تا شکست ایرانیان از اعراب را شامل می شود.

فردوسی هم مانند هر انسان خداپرست و کمال گرا، کتاب خود را با نام و ستایش یزدان پاک و این ابیات معروف و زیبا آغاز می‌کند.

   به نام خداوند جان و خرد                     کزین برتر اندیشه بر نگذرد

خداوند نام و خداوند جای                     خداوند روزی ده رهنمای

خداوند کیهان و گردان سپهر                 فروزنده ماه و ناهید و مهر

ز نام و نشان و گمان برتر است             نگارنده بر شده پیکرست

به بینندگان آفریننده را                        نبینی مرنجان دو بیننده را

نیابد بدو نیز اندیشه راه                      که او برتر از نام و از جایگاه

                                            ….

فردوسی هم مانند هر انسان خداپرست و کمال گرا، کتاب خود را با نام و ستایش یزدان پاک آغاز می کند

فردوسی در این ابیات به نعت خدای می پردازد و به بیان بزرگی و قدرت او اشاره می کند، پس از آن به ناتوانی آدمی از درک واقعی ذات یزدان و اوامر و تکالیفی که به عهده آدمی گذاشته اشاره می کند.

پس از حق، “خرد” برترین موضوع در شاهنامه است. برای فردوسی خرد و خردمند بودن بسیار ارزشمند و دارای اهمیت است، گویی در دوره ای که تمام جامعه به نوعی خفقان، وحشت، از خودبیگانگی و خرافات دچار است، فردوسی می خواهد با تاکید بر خرد و پیروی از آن به ما بیاموزد که تنها راه نجات شما استفاده از “خرد” است.

کنون ای خردمند وصف خرد                              بدین جایگه گفتن اندر خورد

کنون تا چه داری بیار از خرد                           که گوش نیوشنده زو بر خورد

خرد بهتر از هرچه ایزد بداد                               ستایش خرد را به از راه داد

خرد رهنمای و خرد دلگشای                       خرد دست گیرد به هر دو سرای

کسی کو خرد را ندارد ز پیش                         دلش گردد از گرده خویش ریش

                                   …

پس از خرد، فردوسی درباره آفرینش عالم و پس از آن آفرینش آدم ابیاتی را می سراید:

از آغاز باید که دانی درست                               سرمایه گوهران از نخست

که یزدان ز ناچیز چیز آفرید                                       بدان تا توانایی آرد پدید

سرمایه گوهران این چهار                               برآورده بی رنج و بی روزگار

یکی آتشی بر شده تابناک                               میان اب و باد از برِ تیره خاک

                                   ….

فلک ها یک اندر دگر بسته شد                        بجنبید چون کار پیوسته شد

چو دریا و چون کوه و چون دشت و راغ               زمین شد به کردار روشن چراغ

چو دانا توانا بد و دادگر                               ازیرا نکرد ایچ پنهان هنر

در تمامی این بیست و پنج بیت، فردوسی درباره آفرینش هستی و قدرت خداوند صحبت می کند. پس از آن، پانزده بیت در مورد آفرینش آدم سخن می گوید.

چو زین بگذری مردم آمد پدید                        شد این بندها را سراسر کلید

سرش راسنت بر شد چو سرو بلند                        به گفتار خوب و خرد کاربند

پذیرنده هوش و رای و خرد                               مر او را دد و دام فرمان برد

ز راه خرد بنگری اندکی                                  که معنی به مردم چه باشد یکی

در این ابیات فردوسی درباره جایگاه آدمی در آفرینش و اینکه اشرف مخلوقات باید به مقام خود  آگاه باشد، صحبت می کند.

پس از این ابیاتی درباره آفرینش خورشید وماه و سپس در وصف حضرت رسول می سراید:

ترا دانش و دین رهاند درست                 در رستگاری ببایدت جست

وگر دل نخواهی که باشد نژند                نخواهی که دایم بوی مستمند

به گفتار پیغمبرت راه جوی                  دل از تیرگیها بدین آب شوی

در بخش های بعدی درباره فراهم آوردن شاهنامه، داستان دقیقی شاعر، بنیاد نهادن کتاب، داستان ابومنصور و ابیاتی هم درباره محمود غزنوی می سراید.

و پس از این به بخش اول شاهنامه، یعنی بخش اساطیری رسیده که با داستان کیومرث شروع می شود.

 

ادامه دارد…

ادامه مطلب / دانلود
css.php