ادم (ورم) علائم مختلفی را شامل می شود که از آن جمله می توان به بادکردگی و پف آلودگی اطراف چشم ها، صورت و گونه ها، پشت دست ها، مچ پاها، روی پنجه های پاها و ساق پا اشاره کرد.
این عارضه علل مختلفی دارد؛ یکی از علل آن تغذیه نامناسب می باشد که در این صورت معمولاً ادم، شدید یا مداوم نبوده و علائم آن به طور خفیف یا گاه گاهی ایجاد می شوند. از علل دیگر ادم، بیماری های سیستمیک که تمامی بدن را تحت تأثیر قرار می دهند می باشند که در این صورت ادم شدیدتر بوده و مداوم است. در این حالت تشخیص نوع بیماری و درمان آن توسط پزشک متخصص ضروری می باشد.
نارسایی قلبی
قلبی که ضعیف و نارسا شده است، نمی تواند خون وریدی را به خوبی پمپ کند. نتیجه آن تجمع خون وریدی در پشت قلب و پس زدن آن در کل بدن است. بر اثر تأثیر جاذبه زمین بیشترین جایی که این خون جمع می شود در ساق و مچ پا است. در این بیماران با دراز کشیدن و بالا نگه داشتن پا ورم ساق کمتر می شود.
نارسایی کلیوی
کلیه نارسا قادر نیست آبی را که از طریق خوردن و آشامیدن وارد بدن می شود به خوبی دفع کند، لذا آب زیادی در بدن تجمع یافته و بدن متورم شود. به علت تأثیر جاذبه این تورم معمولاً در اندام تحتانی به خصوص در ساق و مچ پا بیشتر است. در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی دراز کشیدن موجب می شود آبی که در ساق تجمع پیدا کرده در کل بدن پخش شود. این بیماران صبح ها که از خواب بیدار می شوند ورم ساق کمی داشته و در عوض صورت آن ها متورم و پف کرده است.
بیماری های مزمن ریه
در بیماری های مزمن ریه مانند آمفیزم و برونشیت مزمن فشار عروق ریوی بالا می رود و به دنبال آن ممکن است این افزایش فشار به وریدهای قبل از قلب منتقل شده و در نتیجه موجب ورم شود.
مصرف غذاهای شور و پرنمک است یکی از علل مهم ورم بدن می باشد.
کاهش پروتئین خون
کاهش پروتئین خون به دنبال نارسایی کبدی یا سندروم نفروتیک در کلیه یا سوءتغذیه یا بعضی بیماری های گوارشی ایجاد می شود. این عامل موجب نشت بیشتر سرم از داخل مویرگ ها به فضای بین سلولی شده و در نتیجه موجب ورم کل بدن می شود.
کم کاری غده تیروئید
کم کاری تیروئید می تواند با ایجاد پف یا ورم به خصوص در اطراف چشم ها همراه باشد که در بسیاری از اوقات ممکن است با اختلالات دیگر اشتباه گرفته شده و درمان های نامناسب صورت می گیرد.
داروها
از دیگر علل ادم می توان به کم خونی، مصرف داروهای مسکن و ضد التهاب مانند پروفن و برخی داروهای ضد فشارخون و نیز فشارخون بارداری، چاقی و عدم تحرک اشاره کرد. در این موارد تشخیص و درمان علت زمینه ای ادم حائز اهمیت است.
غذاهای شور و پرنمک
یکی از موارد شایعی که در بروز ادم نقش دارد، مصرف غذاهای شور و پرنمک است. نمک سبب حفظ آب در بدن می شود. به دنبال مصرف غذاهای شور، فشار اسمزی مایعات داخلی بدن افزایش یافته، شخص دچار احساس تشنگی می شود و آب بیشتری مصرف می کند. در این شرایط آب اضافی در بدن تجمع یافته و ایجاد ادم می کند. لازم به ذکر است که تعادل فشار اسمزی مایعات داخلی برای حفظ سلامت انسان ضروری است؛ از این رو بدن انسان برای حفظ این تعادل، پس از مصرف نمک زیاد تجمع آب را در بدن افزایش داده و به این ترتیب موجب کاهش فشار اسمزی و حفظ تعادل آن می شود.
کمبود مصرف آب و مایعات
به دنبال عدم مصرف کافی آب و مایعات معمولاً ورم ایجاد می شود؛ زیرا کلیه ها به مرور زمان کارایی خود را از دست می دهند و در چنین شرایطی، دفع ادرار کاهش و آب میان بافتی افزایش می یابد که نتیجه این امر ادم و تورم بدن است. کمبود مصرف آب و مایعات علاوه بر بروز ادم، موجب اختلالات دیگری نیز در انسان می شود؛ از آن جمله می توان به اختلال در تمرکز، گیجی، خستگی و همچنین یبوست و عوارض ناشی از آن اشاره کرد. چنانچه دفع ادرار به علت کاهش مصرف مایعات به خوبی انجام نگیرد، مواد زائد و سمی حاصل از متابولیسم مواد مغذی به خوبی دفع نشده و در بدن تجمع می یابند که موجب بروز اختلالات مختلف می شوند.
افراط در مصرف آب
یکی از عوامل بروز ادم، افراط در مصرف آب است. برخی از افراد به خاطر آگاهی از لزوم مصرف آب، در نوشیدن آن افراط می کنند. از آن جایی که انسان در شبانه روز به حدود۳/۵- ۲ لیتر آب نیاز دارد و نیز با توجه به این که بسیاری از مواد غذایی مصرفی از قبیل آبمیوه، چای یا قهوه، سوپ، آش، سبزی ها و میوه ها حاوی مقدار قابل توجهی آب هستند، نوشیدن ۶ تا ۸ لیوان آب در شبانه روز توصیه می شود؛ در حالی که این افراد حدود سه برابر یا حتی بیشتر آب می نوشند. این عمل موجب برهم خوردن تعادل الکترولیت ها و بروز اختلالات خطرناک از جمله تورم سلولی می شود که می تواند منجر به عوارض ناگوار یا حتی مرگ شود.
چاقی یک بیماری است که با ادم در صورت و اطراف چشم ها همراه می باشد.
افراط در مصرف مواد پروتئینی
افراط در مصرف مواد پروتئینی نیز از عوامل ایجاد ورم محسوب می شود. متابولیت های دفعی پروتئین یا در واقع مواد زائد حاصل از سوخت پروتئین در بدن مانند اوره، برای دفع نیاز به آب دارند، بنابراین چنانچه مقدار زیادی پروتئین مصرف شود، برای دفع اوره و سایر متابولیت های پروتئین باید مقدار زیادی آب نوشید و این نیاز به وسیله مکانیزم تشنگی و نوشیدن آب زیاد، تامین می شود، اما برای دفع این آب اضافی توسط کلیه ها، نیاز به زمان است و این زمان بسته به شرایط و وضعیت کلیوی افراد متفاوت می باشد و در طول این مدت، شخص ممکن است دچار ادم چشم ها، صورت، دست ها یا سایر نقاط بدن بشود.
دریافت ناکافی آهن
همان طور که در بالا نیز اشاره شد. عدم دریافت کافی آهن و متعاقب آن بروز آنمی فقر آهن یا کم خونی ناشی از کمبود آهن از عللی است که می تواند شخص را آسیب پذیر کرده و سبب ایجاد ادم در وی گردد. کمبود آهن از شایع ترین مشکلات بهداشتی در اقصی نقاط جهان، به خصوص در کشورهای در حال توسعه است.
چاقی
چاقی یک بیماری است که با ادم به خصوص در صورت و اطراف چشم ها همراه می باشد. در افراد چاق معمولاً به علت بدغذایی و پرخوری و اختلال در سوخت و ساز مواد انرژی زا از جمله چربی ها، تجمع چربی در قسمت های مختلف بدن مانند زیر چانه و صورت وجود دارد و به علت اختلال در متابولیسم مواد مغذی، برخی اعمال طبیعی بدن از جمله دفع آب اضافی از طریق کلیه ها به خوبی صورت نگرفته و منجر به ایجاد ادم می شود.
عدم تحرک بدنی
لازم به ذکر است که عدم تحرک و داشتن زندگی ساکن نیز موجب اختلال در کار تمام ارگان های بدن می شود. از جمله کلیه ها دچار کم کاری شده و در نتیجه دفع ادرار به خوبی انجام نمی گیرد و همین امر موجب تجمع آب در بدن و بروز ادم می شود. تحرک جسمی و ورزش مداوم روزانه موجب فعال شدن کلیه ها در دفع ادرار و پیشگیری از تجمع آب زائد در بدن می شود.
