مهسا سال هاست که از جوش صورت عودکننده شاکی است. او تا به حال به متخصصان پوست زیادی مراجعه کرده است و هر بار نتیجه خوبی هم می گیرد اما چیزی نمی گذرد که به حالت قبل از درمان بر می گردد. مهسا متوجه شده که در استرس های شدید جوش ها با شدت بیشتر و دوباره روی صورتش نمایان می شود.
آیا واقعا ارتباطی بین بیماری های پوستی و بیماری های اعصاب وجود دارد؟
پوست بزرگ ترین عضو بدن انسان است. پوست و سیستم اعصاب انسان هر دو از لایه ای به نام اکتودرم در دوران جنینی منشاء می گیرند. به همین دلیل ارتباط نزدیکی با هم دارند. از طرفی، پوست انسان محل تظاهر بسیاری از حالت های هیجانی است؛ مثلا در حالت خشم برافروختگی و در حالت اضطراب گرما و تعریق در پوست دیده می شود.
همچنین پوست جزئی از هویت فرد است. درواقع بخشی از اعتماد به نفس انسان ها به ظاهر و بخشی از آن به پوست مربوط است. پس پوست انسان ارتباط نزدیکی با سیستم مغز و اعصاب و سیستم ذهنی و روانی دارد. همان طور که حالت های روانی روی پوست تاثیر می گذارد، مشکلات پوستی نیز بر ذهن و روان انسان ها تاثیر می گذارد.
مشکلات پوستی مرتبط با روان کدامند؟
مشکلات پوست و روان به ۴ دسته تقسیم می شوند؛ یکی از آنها اختلال های سایکوفیزیولوژیک است. در اختلال های سایکوفیزیولوژیک، بیماری پوستی به دنبال اضطراب و تنش شدت می یابد. مثال مهم آن بیماری کهیر است که با اضطراب فرد شدت می یابد. گروه دوم، بیماری های اولیه روان پزشکی مرتبط با پوست هستند؛ مثلا فردی که مبتلا به وسواس است با شستشوی مکرر دچار ضایعات پوستی خواهدشد یا فردی که به طور تکانشی موهای ابرو، مژه یا ریش و… را می کند به پوست آسیب می رساند و ضایعاتی را در آن به وجود می آورد. گروه سوم، بیماری های ثانویه به پوست است؛ یعنی فرد دچار جوش صورت است و از دیدگاه خودش ظاهر مناسبی ندارد و ممکن است دچار اضطراب اجتماعی و ترس از حضور در جمع یا افسردگی شود.
از طرفی، در این افراد اضطراب، خود عاملی است برای تشدید جوش های صورت. گروه چهارم، افرادی هستند که هیچ ضایعه ای از بیماری های پوستی در بدنشان وجود ندارد و تصور می کنند که مثلا دچار مورمور، گزگز اندام و خارش پوست یا همان خارش روانزاد هستند. حتی ممکن است در مشاوره هم نشانه ای از اختلال روان پزشک مشاهده نشود ولی با داروهای روان شناختی و مداخله های مشاوره ای خارش یا گزگز و مورمور هم کمتر خواهدشد.
راه حل این ۴ مشکل چیست؟
راه حل هر ۴ گروه از اختلال های پوستی مرتبط با روان مانند سایر اختلال های روان تنی، مداخلات دارویی یا غیردارویی است. اگر بیماری اولیه افسردگی و اضطراب درمان شود، در روش های شناختی رفتاری با مدیریت استرس که شامل کنترل خشم و آرام سازی است، می توان مشکل های اولیه روان پزشکی را برطرف کرد و با کاهش اضطراب و افسردگی از شدت بیماری پوستی به میزان زیادی کاسته خواهدشد.
۵ راه مدیریت استرس
در دنیای کنونی، رهایی از استرس و اضطراب کاری تقریبا ناشدنی است ولی دانشمندان معتقدند روش هایی وجود دارد که می توان با آنها استرس را کنترل کرد. به این چند نکته توجه کنید:
۱. شناخت درمانی: عامل استرس زا را شناسایی کنید. مثلا اگر کارتان باعث استرس زیادی می شود، سعی کنید حتی المقدور آن را عوض کنید. اگر چنین امکانی وجود ندارد، زمان کارتان را کاهش دهید یا طوری برنامه ریزی کنید که فشار کاری کمتری متحمل شوید. همه چیزهایی که باعث استرس شما در زندگی می شود، به ترتیب اولویت روی یک برگ کاغذ بنویسید و سعی کنید به هر نحوی شده از آنها دوری کنید.
۲. ورزش درمانی: زمانی را به ورزش اختصاص دهید؛ به خصوص ورزش هایی مانند مدیتیشن و یوگا برای کنترل استرس بسیار مفید هستند.
۳. موسیقی درمانی: هرازگاهی به موسیقی های مورد علاقه تان گوش کنید یا کاری را انجام دهید که به شما لذت می دهد.
۴. نفس درمانی: در مواقع استرس چشمان خود را ببندید و سعی کنید به چیزی فکر نکنید. عمیق نفس بکشید و آرام نفس را بیرون دهید. حداقل ۱۰ بار این کار را تکرار کنید و نتیجه را ببینید.
۵. رژیم درمانی: به غذاهای خود توجه کنید. کمتر از ادویه ها و غذاهای تند استفاده کنید. همچنین از خوردن نوشیدنی هایی مانند قهوه و نوشابه های گازدار اجتناب کنید. قهوه باعث افزایش سطح کورتیزول خون که یک هورمون استرس زاست می شود. به جای قهوه، چای سبز بنوشید.
دکتر خدایی، روان پزشک عضو هیات علمی دانشگاه علوم توانبخشی و بهزیستی:
اعصابت را آرام کن تا پوستت آرام شود
بعضی از بیماری های پوستی منشاء روانی دارند؛ مثلا در بیماری خارش پوستی سایکوژنیک (با منشاء روان شناختی) آزمایش های مختلفی برای بیمار انجام می شود ولی هیچ دلیلی برای بیماری مشخص نمی شود و در نهایت این نتیجه حاصل می شود که بیمار دچار خارش روانزاد است. بعضی از بیماران نیز به اختلال روان شناختی پارازیتوز یا هذیان انگل مبتلا هستند. این افراد احساس می کنند حشره یا انگلی در پوستشان وجود دارد در حالی که چنین نیست.
برخی بیماری های پوستی در اثر عوامل روانی تشدید می شوند؛ مثلا در افرادی که دچار آکنه هستند، می بینیم که اضطراب، وسواس و استرس باعث تشدید آکنه می شود. بیماری برص یا پیسی، بیماری آلوپسی آره آتا (موهای سر یا صورت در اثر حادثه مثل تصادف رانندگی یا استرس و اضطراب به صورت حلقه ای می ریزد)، بیماری صدف یا پمفیگوس، لیکن پلان و برخی دیگر از بیماری های پوستی نیز با بروز اختلالات روان پزشک و اختلالات اضطرابی شعله ور می شوند.
در بیماری تریکوتیلو مانیا بیمار عادت به کندن موهای خود دارد. این بیماران دچار تنش های درونی هستند و با کندن موی سر یا موی صورت تنش را کاهش می دهند، اغلب هم بعد از پایان تنش احساس پشیمانی می کنند.
مشاهده می شود که این بیماری می تواند روی روان اثر گذارد و متقابلا روان نیز اثری سوء روی جسم دارد ولی ناگفته نماند فردی که مثلا دچار اختلال افسردگی است و در عین حال دچار بیماری پوستی مانند پسوریازیس است، طبعیتا انرژی اش کمتر می شود، خوابش به هم می خورد و دیگر توان لازم را برای مدیریت و درمان بیماری پوستی و حتی اختلال روانی را نخواهد داشت.
در این مواقع ممکن است بیماری اش تشدید و بیماری های عفونی هم بر آن سوار شود و چه بسا یک بیماری معمولی و خفیف به بیماری شدید تبدیل شود. به طور کلی درمان چنین بیماری هایی باید با گروه متشکل از مشاور روان پزشک، روان شناس و مددکار و متخصص پوست کمک گرفته شود.
آنتی بیوتیک های خوراکی از قبیل داکسی سیکلین، تتراسیکلین یا اریترومایسین اغلب در موارد متوسط یا شدید آکنه و به خصوص وقتی تعداد زیادی جوش بر روی پشت و قفسه سینه وجود دارد، تجویز می شوند. این آنتی بیوتیک ها تعداد باکتری های موجود در فولیکول را کاهش داده و ممکن است مستقیماً موجب کاهش قرمزی جوش نیز بشوند.