یک سال است برای بارداری تلاش می‌کنید و هنوز موفق نشده‌اید؟ آیا معنای این اتفاق این است که هرگز قرار نیست مادر شوید؟
اگر سری به مراکز ناباروری بزنید، چهره‌های خسته و نگرانی را می‌بینید که حاضرند به هر قیمتی «مادر» خطاب شوند؛ از زنانی که هنوز بارداری را تجربه نکرده‌اند گرفته تا باردارهای نگرانی که می‌ترسند این بار هم مثل دفعه‌های قبل جنین‌شان را از دست بدهند.
گرچه هر دو گروه خود را «نابارور» می‌دانند و نگران این هستند که هرگز به جمع مادرها وارد نشوند اما دکتر ابوطالب صارمی، متخصص زنان، زایمان و نازایی معتقد است امروزه ناباروری دیگر مثل قبل معنا ندارد.
از نظر او با پیشرفت علم و به میان آمدن روش‌های جدید درمانی از جمله رحم اجاره‌ای، جنین اهدایی، تخمک اهدایی و. . . حتی زوج‌های نابارور هم می‌توانند صاحب فرزند شوند. اگر شما هم هر ماه منتظر معجزه‌‌ای در رحم‌تان هستید، این مطلب را بخوانید. رئیس بیمارستان صارم به شما می‌گوید چه امیدهای تازه‌ای پیش روی‌تان قرار دارد.
تشخیص ناباروری قبل از ازدواج!
صاحب فرزند شدن برای بسیاری از افراد از انگیزه‌های اصلی به شمار می‌رود که آنها را پای سفره عقد می‌نشاند اما با این وجود اغلب خانواده‌ها هرگز قبل از ازدواج فرزندان‌شان به این فکر نمی‌افتند که ممکن است او توانایی باردار شدن یا بارور کردن را نداشته باشد (نازایی) اما همیشه این خوش‌بینی، واقعیت را رقم نمی‌زند. بنابراین توصیه می‌شود حتما قبل از ازدواج، تست‌های لازم را انجام دهید تا اگر مشکلی وجود دارد با اطلاع از آن، ازدواج کنید. به این ترتیب جوانان بعد از ازدواج با یک معضل بزرگ روبه‌رو نمی‌شوند و چه بسا که با اطلاع از این مشکلات شاید اصلا وصلتی صورت نگیرد.
کافی است چند آزمایش دهید
خیلی وقت‌ها پیش آمده است که دختر خانمی ازدواج کرده و بعد متوجه شده اصلا رحم ندارد یا برای مثال دختر به ۱۸ سالگی رسیده اما هنوز عادت ماهانه نشده است و خانواده‌اش به این امید هستند که بالاخره یک روزی عادت ماهانه می‌شود. به این ترتیب فرد ازدواج می‌کند و بعد تازه متوجه می‌شود تخمدانش کار نمی‌کند (نابارور) است درحالی که تمام این مسائل را می‌توان با انجام آزمایش و سونوگرافی قبل از ازدواج تشخیص داد. ناباروری در مردان به همین صورت است؛ برای مثال ممکن است داماد ریش و هیکل مردانه و شغل خوب داشته باشد اما بعد از یک سال ناباروری آزمایش می‌دهد و متوجه می‌شود اصلا نطفه ندارد؛ در حالی که می‌توانست این موضوع را قبل از ازدواج با انجام آزمایش نمونه اسپرم تشخیص دهد. حال اگر دخترخانمی رحم و تخمدان‌های طبیعی داشته باشد، معمولا می‌گوییم از لحاظ تولید مثل مشکلی ندارد. فقط مسائل فرعی مثل تنظیم هورمون‌ها یا مشکلات ضعف نطفه در شوهر باقی می‌ماند که آنها نیز قابل درمان هستند.
فقط گروه خونی مهم نیست!
با تشخیص علل باروری قبل از ازدواج می‌توان جلوی خیلی از طلاق‌های آینده و اختلاف‌های خانوادگی را گرفت. اگر خانواده را به عنوان یک واحد از جامعه در نظر بگیرید عملا با این اقدامات می‌توان از آسیب‌های جامعه جلوگیری کرد. این پیشنهاد را من تا به حال چندین‌بار در تلویزیون و مطبوعات عنوان کرده‌ام؛ همان‌طور که قبل از ازدواج گروه خونی تعیین می‌شود و فرد از لحاظ سفلیس، عفونت‌های مقاربتی، تالاسمی و. . . بررسی می‌شود باید برای آقایان آزمایش نطفه و برای خانم‌ها سونوگرافی و آزمایش هورمونی نیز انجام شود. این آزمایش‌ها قبل از ازدواج هنوز به صورت یک قانون درنیامده‌اند اما مردم باید آنها را نهادینه و فرهنگ‌سازی کنند.
دیگر هیچ‌کس نابارور نیست
فرض کنید دختر و پسری با اطلاع قبلی یا بی‌خبر از مشکلات باروری با یکدیگر ازدواج کرده و در این زمینه دچار معضل می‌شوند. این زوج اگر عیب خاص و قابل مشاهده‌ای نداشته باشند باید یک سال از تلاش برای بچه‌دار شدن‌شان بگذرد و بعد بررسی را آغاز کنند. با این حال باز هم کلمه نابارور و نازا برای این افراد به کار نمی‌رود. نازا کسی است که زایش ندارد و نابارور کسی است که باردار نمی‌شود. از طرفی اصطلاح ناباروری باید برای یک زوج به کار رود و نه یک فرد به تنهایی. لازم به ذکر است که با مراکز تخصصی و تمهیدات تکنولوژیک موجود در ایران از جمله رحم اجاره‌ای، جنین اهدایی، تخمک اهدایی و. . . دیگر معضلی به نام ناباروری و نازایی نداریم. به عبارتی برای هر مشکلی راه‌حلی وجود دارد.
همه آزمایش‌ها را با هم انجام ندهید
نازایی علمی است که مرحله به مرحله به تشخیص بیماری می‌پردازد بنابراین نمی‌توان همه آزمایش‌ها را یک‌جا برای بیمار درخواست کرد زیرا هم هزینه بالا می‌رود و هم زمان بیشتری گرفته می‌شود. برای مثال ممکن است مشکل بیمار تنها با یک آزمایش در مرحله اول و دوم حل شود. شاید هم در مراحل بعدی به آزمایش‌های اختصاصی ژنتیک مثل بررسی DNA اسپرم و بررسی ژنوم تخمک احتیاج پیدا کند که هزینه بالاتری هم دارد. البته همان‌طور که ذکر شد این آزمایش‌ها تنها در مراحل آخر بررسی، تجویز می‌شوند و شاید تنها یک درصد از بیماران به آنها نیاز داشته باشند. همچنین در بررسی‌ها ممکن است مشخص شود مرد نطفه ندارد یا نطفه‌اش ضعیف است. در این صورت باید آزمایش هورمونی، سونوگرافی بیضه یا حتی بیوپسی از بیضه درخواست شود یا شاید فرد مبتلا به واریکوسل باشد و جراحی لازم داشته باشد یا اصلا بیضه‌هایش از کار افتاده باشند که در این صورت باید جنین اهدایی را در نظر گرفت. هزینه آزمایش‌ها نیز به نوع آنها بستگی دارد و می‌تواند از چند هزار تومان تا چندین میلیون تومان باشد. خوشبختانه بیمه هزینه اغلب آزمایش‌ها را تحت پوشش قرار داده است و بیمار هزینه زیادی را متحمل نمی‌شود.
ناباروری باید برای یک زوج به کار رود و نه یک فرد به تنهایی
شاید مقصر شغل‌تان باشد!علل ناباروری در مردان
گاهی اوقات شغل مردان باعث می‌شود نطفه‌شان کم شود یا شکل آنها تغییر کند؛ برای مثال مردانی که با مواد شیمیایی سر و کار دارند، افرادی که راننده هستند، کسانی که در محیط‌های گرم کار می‌کنند یا مرتب از استخر آب گرم، سونا و جکوزی استفاده می‌کنند، ممکن است به نطفه‌شان آسیب بزنند.این ها علل ناباروری در مردان است همچنین بعضی آقایان به‌طور ژنتیک مشکل و ضعف در نطفه دارند که در این صورت زوج باید به مراکز نازایی مراجعه کنند و IVF انجام دهند.
بعد از یک سال هنوز بچه‌دار نشده‌اید؟
اگر بعد از یک سال تلاش برای بچه‌دار شدن، زن و شوهر موفق نشوند باید به پزشک مراجعه کنند. پزشک در جلسه اول از شوهر آزمایش اسپرم درخواست می‌کند و از خانم در مورد وضع قاعدگی‌اش می‌پرسد و با سونوگرافی، تخمدان و رحمش را بررسی می‌کند. همچنین آزمایش هورمونی تجویز می‌کند تا عملکرد تخمدان‌ها را بررسی کند یا اینکه ممکن است تست بعد از نزدیکی بگیرد تا عملکرد تستوسترون و ناباروری را در موکوس دهانه رحم بررسی کند.
علاوه بر اینها ممکن است به مشاوره ژنتیک، روانشناسی، اورولوژی و… هم نیاز باشد. بر این اساس تشخیص اولیه داده می‌شود و درمان ناباروری مردان و زنان با جراحی تجویز می‌شود. در آخر هم اگر لازم بود زوج به مراکز IVF ارجاع داده می‌شود. در هر صورت باید بدانید این مشکلات همگی قابل حل هستند و لازم نیست افراد مستقیما به مراکز ناباروری مراجعه کنند. درواقع تنها ۱۰ درصد از زوج‌ها ممکن است به این مراکز نیاز داشته باشند و حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد از این مشکلات در همان مرحله مطب قابل درمان هستند.
ناباروری در آقایان چه علت‌هایی دارد؟
بعضی آقایان ممکن است اصلا اسپرم نداشته باشند که دلیل آن می‌تواند انسداد در مجرای نطفه‌بر باشد. بعضی‌ها هم به‌طور مادرزادی فاقد مجرای نطفه‌بر هستند. گاهی اوقات نیز عفونت‌ها، ضربه‌ها یا تصادفات شدید باعث انسداد در مجرا می‌شوند که در این صورت می‌توان از داخل بیضه و مجرا، اسپرم استخراج کرد. تنها زمانی نمی‌توانیم به مردها کمک کنیم که اصلا بیضه نطفه سازی نداشته باشد این یکی از علایم ناباروری در مردان است.
برای مثال بعضی از افرادی که در سن بلوغ دچار بیماری اوریون می‌شوند در آینده به ناباروری برمی‌خورند بنابراین باید حتما برای پسربچه‌ها واکسن اوریون زده شود. البته تاثیر سلول‌های بنیادی در رفع این مشکل در دست تحقیق است اما هنوز به صورت کاربردی درنیامده است و می‌توان جنین اهدایی را به این افراد پیشنهاد کرد.
راه‌های رفع نازایی در خانم‌ها
بعضی دخترخانم‌ها در ناحیه رحم مشکل دارند یا رحم‌شان را به دلیل فیبرم و. . . خارج کرده‌اند اما تخمدان‌های‌شان خوب کار می‌کند. به این افراد می‌توان رحم اجاره‌ای یا رحم موقت را پیشنهاد داد. به این ترتیب که تخمک از خود فرد و نطفه از شوهرش گرفته می‌شود سپس جنین تشکیل می‌شود و در رحم خانم دیگری قرار داده می‌شوداین یکی از راه های درمان ناباروری در زنان است.
بعضی خانم‌ها نیز ممکن است به دلیل سرطان، شیمی‌درمانی و اشعه‌درمانی، تخمدان‌های‌شان از کار افتاده باشد و نابارور باشد. در این افراد می‌توان قبل از شروع شیمی‌درمانی از تخمدان‌ها بیوپسی گرفت و آن را ذخیره کرد سپس با اتمام درمان سرطان می‌توان آن بخش را دوباره به سر جای اول بخیه زد تا خانم بتواند بچه‌دار شود.
تنبلی تخمدان درمان‌پذیر است
تنبلی تخمدان به این معنی نیست که تخمدان از کار افتاده باشد بلکه این اصطلاح معمولا برای تخمدان‌های پلی‌کیستیک به کار می‌رود. کسانی که به این بیماری مبتلا هستند معمولا دیر به دیر و هر دو ماه یکبار قاعده می‌شوند. درواقع تخمک‌گذاری در این افراد دچار اختلال است.
به‌طور کلی حدود ۲۰ درصد از اختلالات تخمک‌گذاری مربوط به تنبلی تخمدان می‌شود و نا باروری اتفاق می افتد. این حالت می‌تواند ارثی باشد یا بر اثر نوع تغذیه، سبک زندگی غلط یا مقاومت به انسولین ایجاد شود. گاهی اوقات هم پیش می‌آید که خانم رحم و تخمدان دارد اما به دلایلی لوله‌هایش مشکل پیدا کرده‌اند. خوشبختانه درمان‌های طبی و جراحی برای این مشکلات وجود دارد و در صورت لزوم می‌توان از IVF هم استفاده کرد.
اگر قاعدگی‌تان منظم اما دردناک است. . .
امروزه بیماری آندومتریوز در کشور ما بسیار زیاد شده است. در این بیماری بافت رحم در جایی به غیر از جدار داخلی رحم کاشته می‌شود.۳۰ سال پیش شاید هفته‌ای یک مورد از این بیماری را می‌دیدیم اما الان هر روز چند مورد از آن را داریم. این بیماری می‌تواند بر اثر عوامل محیطی و تغذیه‌ای ایجاد شود و به اصطلاح بیماری تحصیل‌کرده‌ها نامیده می‌شود زیرا دخترانی که به دنبال تحصیل هستند و استرس‌شان زیاد است بیشتر به این ناباروری مبتلا می‌شوند.
با این حال علت واقعی آن هنوز مشخص نشده است. در کل هر خانمی که قاعدگی منظم اما دردناک دارد و مجبور است آمپول مسکن بزند، نازایی برایش متصور است بنابراین باید حتما در مورد آن با پزشک خود مشورت کند زیرا می‌تواند باعث ناباروری شود.
IVF چگونه انجام می‌شود؟
اگر درمان‌های اولیه برای رفع مشکل ناباروری موثر نباشد، بیمار به مراکز نازایی ارجاع داده می‌شود. در این مراکز ابتدا از زوجین آزمایش‌هایی در رابطه با HIV، هپاتیت و دیگر بیماری‌های عفونی گرفته می‌شود.
درواقع نوزادی که از طریق IVF متولد می‌شود «Golden Baby» یا بچه طلایی نام دارد بنابراین خیلی مهم است که شرایط برای ایجاد جنین به خوبی بررسی شود. بعد از آن هم خانم باید روز دوم یا قبل از قاعدگی مراجعه کند و هر یک یا دو روز در میان سونوگرافی انجام دهد تا رشد فولیکول‌های حاوی تخمک در تخمدان‌ها بررسی شود. زمانی که تخمک به حد بلوغ برسد و اندازه آن حدود ۱۸ تا ۲۰ میلی‌متر شود، آمپول دیگری به نام HCG به خانم تزریق می‌شود و ۳۶ ساعت بعد فرد به اتاق عمل می‌رود سپس از طریق سونوگرافی، تخمک‌ها از تخمدان گرفته می‌شوند و بعد در آزمایشگاه با سیستم بسیار پیچیده‌ای برای IVF یا تلقیح اسپرم آماده می‌شود.
به این صورت که یک اسپرم از طریق میکرواینجکشن به تخمک تزریق می‌شود و سه روز بعد جنین اولیه هشت سلولی از طریق واژن به رحم منتقل می‌شود. در این شرایط معمولا بین دو تا چهار جنین را بیشتر منتقل نمی‌کنیم. درواقع این موضوع به سن خانم بستگی دارد و هرچه سن بالاتر باشد، جنین بیشتری باید منتقل شود.
درمان ناباروری چقدر هزینه دارد؟
در واقع مواد اولیه و وسایل لازم برای این روش از خارج از کشور وارد شده و هزینه آنها با دلار حساب می‌شود. این درحالی است که پزشکان ایرانی حق‌العمل خیلی کمی دریافت می‌کنند تا بتوانند در خدمت مردم باشند اما در خارج از کشور بیشترین هزینه مربوط به حق‌الزحمه پزشک است.
ادامه مطلب / دانلود
