بهداشت در تغذیه کودکان از نکاتی است که باید نسبت به آن به طور ویژه‌ای اهتمام و توجه داشت؛ چرا که اندام گوارشی کودکان حساس بوده و از این نظر از بزرگ‌سالان ضعیف‌تر هستند. اما با ورود کودکان به مدرسه باید نسبت به تغذیه آن‌ها در مدرسه توجه ویژه‌تری داشت. محیط مدرسه بسیار بزرگ‌تر از محیط منزل است و افراد زیادی در این محیط حضور دارند که همین امر باعث می‌شود که کنترل و نظارت بر رعایت موارد بهداشتی در مدارس بسیار سخت و دشوار باشد. بنابراین والدین باید به کودکان خود آموزش دهند که چه نکات تغذیه‌ای- بهداشتی را در محیط مدرسه رعایت کنند تا دچار بیماری‌های گوارشی و عفونی نشوند.
آموزش نحوه استفاده از آبخوری‌ها و سرویس‌های بهداشتی مدارس به کودکان نیز ضرورت دارد. مسئولان مدارس نیز خود باید رعایت موارد بهداشتی و تغذیه‌ای در مدارس را تحت کنترل داشته باشند. اما آیا نظارت بر بوفه‌های مواد غذایی در مدارس کار آسانی است و ما می‌توانیم به سادگی به بهداشتی یا غیربهداشتی بودن مواد غذایی ارائه‌شده در مدارس پی ببریم؟
* مدت‌هاست اهمیت رعایت نکات بهداشتی در مورد تغذیه دانش‌آموزان از سوی متخصصان مورد بحث است. بسیاری از متخصصان تغذیه نیز معتقدند که صبحانه اصلی‌ترین وعده غذایی است و خوردن یک صبحانه کامل و درست می‌تواند در افزایش توان یادگیری دانش‌آموزان سر کلاس‌های درس مۆثر باشد اما این صبحانه باید شامل چه چیزهایی باشد؛ به ویژه برای کودکی که قرار است یک روز تمام را صرف فراگیری مفاهیم جدید کند؟
در مورد تغذیه، دانش‌آموزان حتماً باید صبحانه را قبل از رفتن به مدرسه میل کنند؛ این یک اصل کلی است؛ یعنی بچه‌هایی که دیر از خواب بلند می‌شوند و به دلیل اینکه می‌خواهند هرچه زودتر خود را به مدرسه برسانند از صبحانه خوردن امتناع می‌کنند، در یادگیری دروس به احتمال زیاد دچار مشکل خواهند شد. این به آن معناست که صبحانه نخوردن اثر سویی بر دریافت مطالب از سوی دانش‌آموزان دارد. حتماً در صبحانه دانش‌آموز باید موادی نظیر پسته، گردو و بادام لحاظ شود. این مواد غذایی می‌تواند به ارتقای توان هوشی دانش‌آموزان کمک کند و اگر از تنقلاتی نظیر چیپس و پفک استفاده نکنند و به جای آن از پسته، بادام و گردو استفاده کنند، می‌توانند در طول روز با شادابی بیشتر به دروس گوش فرا دهند.
* آیا با تهیه مواد غذایی در مدارس از سوی دانش‌آموزان موافقید؟
طبق مقررات وزارت بهداشت باید تمامی مراکز عرضه مواد غذایی دارای کارت بهداشت، هم از نظر بهداشت محیط و مواد غذایی و هم از نظر بهداشت فرد مسئول تهیه غذا در مدارس باشند. این مراکز و افراد دست‌اندرکار تهیه غذا باید تحت نظر وزارت بهداشت و دارای کارت تأیید بهداشت باشند. بچه‌ها نیز در صورتی که مایل به تهیه مواد غذایی در مدارس هستند باید مواد غذایی دارای تاریخ مصرف و تاریخ انقضا را خریداری کنند.
* نظافت محیط مدارس به ویژه آبخوری‌ها و دست‌شویی‌ها جهت پیشگیری از ابتلای دانش‌آموزان به بیماری‌های گوناگون ضروری است. چه توصیه‌ای در این مورد برای مسئولان مدارس دارید؟
محیط مدرسه به ویژه توالت‌ها و دست‌شویی‌ها باید مرتب ضدعفونی شوند و بچه‌ها جز از آبخوری‌ها که به شبکه آب آشامیدنی متصل هستند از جای دیگری آب ننوشند چون ممکن است در مواقع اپیدمی بیماری‌های واگیر دچار مشکل شوند.
* در مورد بهداشت فردی دانش‌آموزان چه توصیه‌ای دارید؟
بچه‌ها باید سعی کنند قبل از مصرف هر نوع ماده غذایی، دست‌هایشان را بشویند و آلودگی را به محیط خانه نبرند. اگر در مواقعی فوتبال بازی می‌کنند و بعد می‌خواهند غذایی مصرف کنند مواظب باشند؛ چرا که دست‌هایشان بر اثر تماس با توپ، آلوده شده و ممکن است میکروبی را به سیستم گوارشی بدنشان منتقل کند. بنابراین باید پیش از مصرف خوراکی یا غذا دست‌هایشان را خوب و حتماً با صابون بشویند. مسئولان مدرسه هم موظف‌اند که در محل دست‌شویی‌ها صابون مایع بگذارند و بچه‌ها را آموزش دهند که قبل از مصرف مواد غذایی یا به طور مرتب در طول روز (بعد از رفتن به توالت) دست‌هایشان را با آب و صابون بشویند.
* آیا درست است که کمبود آهن می‌تواند بر شکوفا شدن استعداد دانش‌آموزان تأثیر داشته باشد؟
آهن یکی از مواد اصلی هموگلوبین است و می‌دانید که دختران بیشتر دچار کمبود آهن هستند که این مسئله می‌تواند بر استعدادهای آن‌ها نیز تأثیرگذار باشد. باید دخترانی که پس از آزمایش خون مشخص شده که کمبود آهن دارند توسط پزشک درمان شوند. به ویژه در ایران احتمال دارد دختران زیادی دچار مشکل کم‌خونی و کم آهنی باشند. یکی از راه‌های برطرف کردن این کمبود، مصرف مواد غذایی آهن‌دار است. منابع غذایی آهن‌دار عبارت‌اند از: جگر، قلوه، گوشت قرمز، ماهی، زرده تخم‌مرغ، سبزی‌های دارای برگ سبز تیره (جعفری، اسفناج)، حبوبات (مثل عدس و لوبیا) و همچنین میوه‌های خشک (برگه‌ها)، به خصوص برگه زردآلو و دانه‌های روغنی.
* برخی از متخصصان معتقدند که افت قند خون می‌تواند تمرکز دانش‌آموزان سر کلاس‌های درس را کاهش دهد؛ آیا این نظر را تأیید می‌کنید؟
خستگی می‌تواند از علائم افت قند خون باشد و منجر به کاهش گیرایی در فرد شود، به همین دلیل است که ما می‌گوییم دانش‌آموزان گردو، پسته و بادام و مقداری مواد قندی در طول روز مصرف کنند. البته افت قند خون بیشتر هنگام گرسنگی شدید رخ می‌دهد.
* و اما پیش‌دبستانی‌ها
اصلاح رژیم غذایی و محدود کردن مواد قندی به دلیل کاهش خطر چاقی و پوسیدگی‌های دندان در دوران پیش دبستانی ضروری است.
بسیاری از عوامل خطری که با بیماری‌های عروق کرونر قلب در دوران بزرگسالی همراه هستند، ریشه در دوران کودکی دارند و مطالعات انجام گرفته تأثیر بالای کلسترول خون در دوران کودکی را در بروز بیماری‌های قلبی نشان داده است که می‌توان آن را با اصلاح رفتارهای خطرساز که از دوران کودکی آغاز می‌شوند، کاهش داد.
محدود کردن شدید مصرف چربی در کودکان به منظور جلوگیری از بیماری‌های قلبی عروقی در آینده، صحیح نبوده و می‌تواند تأثیر منفی بر رشد وی داشته باشد لذا برای دسترسی به مقدار توصیه شده چربی در رژیم روزانه، مطمئن ترین راه آن است که ضمن استفاده از گروه‌های غذایی مختلف در هر گروه از انواع کم چربی مواد غذایی استفاده شود.
وجود کربوهیدرات‌های غنی از فیبرهای غذایی مانند نان، سبزی‌ها و میوه‌ها در رژیم غذایی کودکان در این دوران امری ضروری است ولی مصرف بیش از اندازه این مواد غذایی می‌تواند سبب بروز اسهال و یا جلوگیری از اشتهای کودک برای مصرف سایر مواد غذایی شود.
رعایت تعادل در مصرف نمک برای کودکان پیش دبستانی نیز لازم است زیرا بین میزان مصرف سدیم در دوران کودکی و فشار خون رابطه‌ای کم اما قابل اهمیت وجود دارد و از آنجا که احتمال بروز کمبود سدیم در کودکان پیش دبستانی بسیار کم است بنابراین بهتر است والدین مصرف میان وعده‌های پرنمک مانند چیپس و پفک را حذف و یا بسیار محدود کنند.
مصرف کلسیم به مقدار کافی در کودکان پیش دبستانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که باید مورد توجه قرار گیرد و هرگز نباید مصرف زیاد نوشیدنی‌ها و آب میوه‌ها، جایگزین مصرف شیر شوند.
ادامه مطلب / دانلود
