گل ها و گیاهان خوشبوی و مواد معطر در ایران که خود گهواره کهن نشو نمای تمدن بشری است، جایگاه خاص و کاربردهای فروانی داشته است. با کجارو همراه باشید تا با معانی ماه‌های سال و گیاهان هماهنگ با این ماه‌ها آشنا شوید.
در گاهشمار ایرانی سال دوازده ماه سی روزه دارد که هر روز را به نامی می‌خوانده‌اند. هر روزی را که نامش با نام ماه یکی می‌شد، جشن می‌گرفتند. آیین برگزاری این جشن‌ها نیز با نام آن هماهنگ بوده است. در همه این جشن‌ها نخست با نیایش همگانی از خداوند سپاسگزاری کرده، پیمان می‌بستند که به خشنودی اهورامزدا برای نو کردن جهان همه کردارشان را بنا بر هنجار هستی انجام دهند و خرد خود را با منش نیک همگام سازند. سپس به شادی برخاسته، داد و دهش (هدیه دادن و پذیرایی) می‌کردند و برای هر کدام از این روزها گلی که ویژه‌ی آن ماه بوده قرار داده میشود.
بنابر دانشنامه‌ی کامپتون، با تبدیل صنعت رایج عطرسازی آن زمان به هنری ظریفه در گسترش این صنعت کوشیدند و شکی نیست که این گسترش و پیشرفت در حقیقت ریشه در روح لطیف و طبع زیبایی‌شناس و زیبایی‌پسند ایرانی دارد.
بنا بر روایت پهلوی، رستنی‌های خوشبو به واسطه‌ی عطر و بو و لطافت دلپسندشان آینه امشاسپندان دانسته شده‌اند. چنین نمادپردازی را در بندهش نیز می‌توان یافت که بعضی از رستنی‌های خوشبو را امشاسپندان می‌داند، بدین ترتیب چنین رستنی‌هایی در حقیقت یکی از نمادهای گیتیگ آسمانیان هستند. برای نمونه گیاه خوشبوی «نسترن» یا «نسرین» ویژه رشن «مرزنگوش» خاص اردیبهشت، «شکوفه‌های بهاری» ویژه اشی، گیاه «سی سنبر» خاص بهرام است (البته گونه‌ای از گل بیدمشک نیز بهرامک ( بهرامج) نامیده شده است). بر اساس آنچه گذشت رستنی‌های معطر ، اهورا آفریده و متعلق به مینوان اهورایی‌اند .
فروردین
نام نخستین ماه از فصل بهار و روز نوزدهم هر ماه در گاهشماری اعتدالی خورشیدی است. در اوستا و پارسی باستان فرورتینام، در پهلوی فرورتین و در فارسی فروردین گفته شده که به معنای فروردهای پاکان و فروهرهای ایرانیان است.
گل ویژه فروردین ماه: بستان افروز یا تاج خروس
اردیبهشت
نام دومین ماه سال و روز دوم هر ماه در گاهشماری اعتدالی خورشیدی است. صفت عالی است به معنای بهترین، بهشت فارسی به معنی فردوس از همین کلمه است. در عالم روحانی نماینده صفت راستی و پاکی و تقدس اهورامزداست و در عالم مادی نگهبانی کلیه آتش‌های روی زمین به او سپرده شده است. در معنی ترکیب لغت اردیبهشت “مانند بهشت” هم آمده است.
گل ویژه اردیبهشت ماه: مرزنگوش
خرداد
نام سومین ماه سال و روز ششم در گاهشمار اعتدالی خورشیدی است. خرداد نماینده رسایی و کمال اهورامزداست و در گیتی به نگهبانی آب گماشته شده است.
گل ویژه خرداد ماه: سوسن آزاد
تیر
نام چهارمین ماه سال و روز سیزدهم هر ماه در گاهشماری اعتدالی خورشیدی است. فرشته مزبور نگهبان باران است و به کوشش او زمین پاک، از باران بهره‌مند و کشتزارها سیراب میشود. تیشتر را در زبان‌های اروپایی سیریوس خوانده‌اند.
گل ویژه تیر ماه: بنفشه ایرانی
امرداد
نام پنجمین ماه سال و روز هفتم هر ماه در گاهشماری اعتدالی خورشیدی است. امرداد یعنی بی‌مرگی و آسیب‌ندیدنی یا جاودانی. پس واژه «مرداد» به غلط استعمال میشود. در ادبیات مزدیسنا امرداد یکی از امشاسپندان است که نگهبانی نباتات با اوست.
گل ویژه امرداد ماه: زنبق زرد
شهریور
نام ششمین ماه سال و روز چهارم هر ماه در گاهشماری اعتدالی خورشیدی است. شهریور در جهان روحانی نماینده پادشاهی ایزدی و فر و اقتدار خداوندی است و در جهان مادی پاسبان فلزات. چون نگهبانی فلزات با اوست، او را دستگیر فقرا و ایزد رحم و مروت خوانده‌اند.
گل ویژه شهریور ماه: نازبو یا ریحان
مهر
مهر در سانسکریت میترا ،در اوستا و پارسی میثر و در پهلوی میتر و در فارسی مهر گفته میشود که از ریشه سانسکریت آمده به معنی پیوستن است. اغلب خاورشناسان معنی اصلی مهر را واسطه و میانجی ذکر کرده‌اند. مهر واسطه است میان آفریدگار و آفریدگان. مهر ایزد هماره بیدار و نیرومند است و برای یاری کردن راستگویان و برانداختن دروغگویان و پیمان‌شکنان در تکاپوست. مهر برای محافظت عهد و پیمان و میثاق مردم گماشته شده است.
گل ویژه مهر ماه: گل سرخ
آبان
نام ماه هشتم از سال خورشیدی و نام روز دهم از هر ماه را آبان می‌نامند. ایزد آبان موکل بر آهن است و تدبیر امور و مصالح ماه به او تعلق دارد.
گل ویژه آبان ماه: نیلوفر آبی
آذر
آذر فرشته نگهبان آتش و یکی از بزرگ‌ترین ایزدان است. آریاییان (هندوان و ایزدان) بیش از دیگر اقوام به عنصر آتش اهمیت می‌دادند.
گل ویژه آذر ماه: آذرگون
دی
ماه دهمین ماه از سال خورشیدی در اوستا داثوش یا دادها به معنی آفریننده، دادار و آفریدگار است و غالبا صفت اهورامزدا و از مصدر «دا» به معنی دادن و آفریدن است.
گل ویژه دی ماه: شنبلیله
بهمن
یازدهمین ماه خورشیدی در اوستا وهومنه، در پهلوی وهومن، در فارسی وهمن یا بهمن گفته شده و مرکب از دو جزء «وهو» به معنی خوب و نیک و «مند» از ریشه من به معنی منش است، پس یعنی بهمنش، نیک اندیش، نیک نهاد. نخستین آفریده اهورامزدا در عالم روحانی و مظهر اندیشه نیک و خرد و توانایی خداوند است. انسان را از عقل و تدبیر بهره بخشید تا او را به آفریدگار نزدیک کند. یکی از وظایف بهمن این است که گفتار نیک را تعلیم می‌دهد و از هرزه‌گویی باز می‌دارد. خروس که از مرغکان مقدس به شمار می‌رود و در سپیده دم با بانگ خویش دیو ظلمت را رانده، مردم را به برخاستن و عبادت و کشت و کار می‌خواند، ویژه بهمن است. همچنین لباس سفید هم از آن وهمن است. همه جانوران سودمند به حمایت بهمن سپرده شده‌اند و کشتار در بهمن روز منع شده است. بنا به نوشته ابوریحان بیرونی جانوران سودمند به حمایت بهمن سپرده شده‌اند و کشتار در بهمن روز منع شده است.
گل ویژه بهمن ماه: یاسمن سپید
اسفند
دوازدهمین ماه از سال ماه اسفند است که در پهلوی آن را خرد و کامل ترجمه کرده‌اند. سپندارمذ یکی از امشاسپندان است که مونث و دختر اهورامزدا خوانده شده است. وی موظف است که همواره زمین را خرم، آباد، پاک و بارور نگه دارد. هر که به کشت و کار بپردازد و خاکی را آباد کند، خشنودی اسپندارمذ را فراهم کرده است. آسایش روی زمین سپرده به دست اوست و خود زمین نیز نماینده این ایزد بردبار و شکیباست و مخصوصا مظهر وفا و اطاعت و صلح و سازش است.
گل ویژه اسفند ماه: پلنگ مشک
ادامه مطلب / دانلود
