چرا حضرت معصومه (س) ازدواج نکرده است؟

چرا حضرت معصومه (س) ازدواج نکرده است؟

هیچ کدام از دختران موسی بن جعفر علیه السلام ازدواج نکرده اند. تحلیل و بررسی تاریخی در زندگی و شخصیت این بزرگواران پرسش هایی را مطرح می سازد. این نوشتار به بررسی علت عدم ازدواج حضرت معصومه سلام الله علیها پرداخته است.

این پرسش مطرح می شود که سنت ازدواج از مستحبات مؤکد اسلامی است و آخرین پیام آور وحی در این خصوص فرموده است: “ما بُنِیَ فِی الاسلام بِناء اَحَبُّ اِلَی اللهِ عَزَّوَجَلَّ وَ اَعَزُّ مَنِ التزویج؛(1) در اسلام، بنایی محبوب تر در نزد خدای عزوجل و عزیزتر از بنای ازدواج برپا نشده است.”

در عصر امام پنجم دوشیزه ای برای کسب فضیلت حاضر به تزویج نبود. به امام باقر علیه السلام خبر رسید. حضرت به او فرمود: «اگر در ترک ازدواج فضیلتی بود، حضرت زهرا (علیهاالسلام) شایسته تر از تو بود که به سبب کسب فضایل اخلاقی ازدواج نکند؛ زیرا هیچ بانویی در رسیدن به کمالات معنوی بر فاطمه (علیهاالسلام) سبقت نگرفته است.(2)

در پاسخ به پرسش فوق باید گفت:

1- هنگامی که امام هفتم علیه السلام در قید حیات بودند، اکثر مواقع در زندان بودند و از آن جایی که اذن پدر در ازدواج دختر باکره شرط است، دسترسی به امام و اذن او میسر نبود.

2- در مواقعی هم که امام کاظم(علیه السلام) در زندان نبود، منزل او در حصر بود و رفت و آمد به منزل حضرت مشکل بود و شیعیان برای رسیدن به پرسشهای دینی خود به عنوان تمّار (خرما فروش) یا خیار فروش و غیره به منزل حضرت می رفتند و به دور از چشم مأموران خلیفه جواب نامه خود را دریافت می کردند؛ لذا تردد برای مردم به ویژه جوانان برای خواستگاری دختران موسی بن جعفر علیه السلام مقدور نبود.

کتاب خطی «امالی مرعشی» تألیف آقای دیزجی زنجانی، مطلب ذیل را از آیه الله مرعشی آورده است:

“روز دوشنبه 29 جمادی الاول 1366ه.ق. در قم منزل آقای مرعشی ناهار دعوت بودم. از ایشان پرسیدم: آیا حضرت معصومه علیها السلام ازدواج کرده بودند؟ فرمودند: نه! ایشان نه ماه یا یک سال پیش از ثامن الائمه علیه السلام وفات یافتند. پرسیدم: می گویند حضرت موسی بن جعفر علیه السلام 18 دختر داشته اند که ازدواج نکرده بودند؟ فرمود: بعضی مزوّجه و بعضی غیر مزوّجه بوده اند البته نه برای ترک سنت، بلکه برای این که کفوی از فاطمی پیدا نکردند یا آنکه امکانات برای ازدواج نداشتند. شاهد اینکه روزی یکی از وزرای عباسی دستور داد برای او حلوای نبات درست کردند و به یکی از غلامان خود گفت: این حلوا را ببر و به فلان اشخاص بده! وقتی که غلام خود را به آن اشخاص رساند، حال فجیعی را دید که از خود بی خود شد و غش کرد. پس از اینکه به هوش آمد به حضور وزیر رسیده، گفت: اگر می خواستید مرا بکشید، غیر از این طریق هم ممکن بود. وزیر گفت: مگر چه شده است؟ گفت: در آن محل (کنار قبر موسی بن جعفر علیه السلام) جای تاریک و خرابی بود و زن و مرد از اولاد موسی بن جعفر علیه السلام باحالت پریشان و اسفبار گریه و زاری می کردند.(3)

اگر مزوّجه بودن برخی از دختران موسی بن جعفر علیه السلام را بنا بر نظر آیه الله مرعشی بپذیریم، به دو مورد می‌توان اشاره کرد:

1- عقد محرمیت ام سلمه با پسرعمویش (قاسم بن محمد بن جعفر صادق علیه السلام) در سفر به مکه مکرمه.(4)

2- همسر سیدحسین بن محمد بن حسین بن عیسی بن زید بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب که «سیدحسین» در خسرو گرد سبزوار مدفون است و آرامگاه مشهوری دارد.(5) متاسفانه نام زوجه سیدحسین معلوم نیست که کدام یک از دختران موسی بن جعفر علیه السلام بوده است.

3- بعد از شهادت حضرت امام کاظم (علیه السلام) در سال 183ه.ق.(6) در بغداد که عمر شریفش پنجاه و پنج سال بوده است، عمر حضرت معصومه علیها السلام در آن هنگام ده ساله بوده است (بنابر نقل مورخین که تاریخ تولد کریمه اهلبیت را سال 173ه.ق. ضبط کرده اند).(7) و بعد از شهادت موسی بن جعفر علیه السلام فرزندان حضرت عزادار و تا هجرت امام رضا علیه السلام از مدینه به مرو در سال 200ه.ق. نیز زمینه ای برای ازدواج حضرت معصومه علیها السلام فراهم نشد.

4- طبق وصیت حضرت موسی بن جعفر علیه السلام مبنی بر اینکه ازدواج دختران او باید با اجازه و مشورت امام رضا علیه السلام باشد. حضرت معصومه علیها السلام بنا بر تبعیت از وصیت پدر و احترام به برادر بزرگ تر و بنا به صلاح دید علی بن موسی الرضا علیه السلام تا آن هنگام که در سال 201 ه.ق. به ایران – برای دیدار ثامن الحجج علیه السلام – آمد، موفق به ازدواج نشد و بعد از هفده روز اقامت در قم، خاکیان را بدرود گفت و روحش به ملکوت اعلا پیوست.

5- مشکلات اقتصادی خانواده پر عایله موسی بن جعفر علیه السلام یکی دیگر از معضلات سر راه ازدواج فرزندانش محسوب می شد که در این خصوص آیه الله مرعشی مطلب تاریخی رامتذکر شده است.(8)

6- بعد از شهادت امام کاظم علیه السلام در بغداد و رحلت حضرت معصومه علیها السلام در قم و شهادت امام رضا علیه السلام در مشهد، دیگر زمینه ای برای ازدواج دختران موسی بن جعفر علیه السلام فراهم نشد و همچنان لباس عزا به تن داشتند و طبق وصیت امام کاظم (علیه السلام)، مجری وصیت، یعنی امام رضا علیه السلام نیز به شهادت رسیده بود که با اجازه او بخواهند مزوّجه شوند. بنابراین دلایل و دلایل دیگری که بر ما پوشیده است، فرزندان موسی بن جعفر اعم از دختر و پسر موفق به امر ازدواج نشدند.

پی نوشت ها:

1- مستدرک الوسائل، ج 14، ص 152، ح 16.

2- وسائل الشیعه، ص 17 و 18.

3- گنجینه شهاب، ج 1، ص 219؛ کتاب خطی امالی مرعشی، تألیف دیزجی زنجانی، به شماره 10139 در کتابخانه آیه الله مرعشی.

4- تاریخ یعقوبی، ج 3، ص 151.

5- آرامگاه های خاندان پاک پیامبر صلی الله علیه و آله» سید عبدالرزاق کمونه حسینی، مترجم عبدالعلی صاحبی، چاپ آستان قدس رضوی، سال 1371، ص 146 پاورقی.

6- منتهی الآمال، ص 240.

7- حضرت معصومه، فاطمه دوم» محمدی اشتهاردی، انتشارات علامه، 1375، ص 111.

8- گنجینه شهاب، ج 1، ص 219.