پوست حریم سلطان بدن

بیراه نیست اگر پوست را سلطان بدن بنامیم؛ چرا که پوست، اولین لایه دفاعی بدن است که اگر لایه شاخی آن آسیب ببیند، این سد دفاعی تخریب می شود و میکروب ها و ویروس ها می توانند به بدن نفوذ کنند…

پوست بدن از ۳ قسمت اپیدرم، درم و بافت زیر پوست تشکیل شده است. اپیدرم همان لایه شاخی و خارجی ترین قسمت پوست است که در تماس با محیط بیرونی قرارمی گیرد. درم هم قسمت میانی پوست است که باعث استحکام و قدرت انعطاف پذیری پوست می شود. لایه آخر هم بافت چربی است که زیر درم قرار می گیرد. گروهی از اجزای اصلی که شامل غدد عرق، عروق خونی، فولیکول های مو و غدد چربی می شوند، در قسمت های مختلف لایه میانی پوست قرار دارند. تغذیه پوست هم از طریق همین عروق خونی که در فضای درم جا گرفته اند، انجام می شود. به همین دلیل معمولا این طور گفته می شود که لایه میانی پوست اهمیت بیشتری دارد. با این مقدمه می خواهیم شما را بیشتر با اسرار پوست آشنا کنیم. صحبت های دکتر امیرهوشنگ احسانی، متخصص پوست و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران را در همین رابطه بخوانید

لایه های مختلف پوست چطور خود را ترمیم می کنند؟

نوع ترمیم لایه های آسیب دیده پوست به عمق زخم یا ضایعه بستگی دارد. اگر عمق زخم های پوست تا قسمت های تحتانی لایه میانی باشد، جای آنها در آینده با جوشگاه های نامناسبی باقی می ماند اما اگر عمق زخم تا قسمت های فوقانی درم باشد، معمولا جوشگاهی برجای نمی ماند. وقتی زخم یا آسیبی در پوست ایجاد می شود، اولین اتفاقی که می افتد، انعقاد است. یعنی پلاکت ها در امر درمان زخم مداخله می کنند و با ترشح فاکتورهای انعقادی، باعث انعقاد خون می شوند. فاکتورهای انعقادی زمینه حضور سلول های دیگری از جمله فیبروبلاست ها را هم فراهم می کنند و فیبروبلاست ها می توانند در مراحل بعدی با کلاژن سازی (تولید بافت همبند) باعث ترمیم و بهبود بستر زخم شوند. فرایند ترمیم زخم، فرایند به هم بافته ای است و اگر در بدن فردی در زمینه هر کدام از این اجزا کمبود وجود داشته باشد (مانند کمبود پلاکت یا داشتن مشکل در سلول های فیبروبلاست)، بهبود زخم به خوبی انجام نمی شود.

آیا ساختمان تمام قسمت های پوست یکسان است؟

معمولا ساختمان قسمت های مختلف پوست خیلی به هم شبیه است اما در قسمت هایی از این ساختمان مانند کف دست و پا، ضخامت لایه شاخی در قسمت هایی مانند ناحیه پشت، ضخامت لایه میانی و در قسمت هایی مانند باسن، شکم و پهلوها ضخامت لایه چربی بیشتر است. از سوی دیگر، لایه های درم و اپیدرم پوست برخی از قسمت های بدن مانند پلک به دلیل عملکرد خاص آن، بسیار نازک است. بد نیست بدانید که پوست پلک، قسمت بافت چربی را هم ندارد. در قسمت هایی از پوست اعضایی مانند بینی، سر و صورت هم غدد سباسه و غدد چربی بیشتر و با فعالیت بالاتری وجود دارد. در نواحی ای مثل کف دست تعداد غدد چربی بسیار کم است و اصلا غدد سباسه وجود ندارد. در تمام قسمت های بدن به جز کف دست و پا هم فولیکول های مو وجود دارد؛ هرچند ممکن است این فولیکول ها به صورت بیرون نیامده و زیرین باشند. قسمت هایی از پوست مانند پوست لب، ناحیه تناسلی و مقعد هم که با ترشحات بدن در تماس هستند، این امر باعث تفاوت بافت و ضخامت پوست این نواحی نسبت به پوست سایر بخش های بدن می شود. برحسب فعالیت هر منطقه از بدن، پوست آن دارای اجزایی کمتر یا بیشتر از پوست سایر قسمت هاست و به همین دلیل احساسی که از لمس پوست گونه به ما دست می دهد، در مورد لمس کف پا اتفاق نمی افتد.

مواد موضعی، چطور جذب پوستمان می شوند؟

اینکه مواد موضعی چطور جذب پوستمان می شوند، سوالی کلیدی برای ساخت تمام داروهای مخصوص پوست در سراسر دنیاست؛ یعنی داروها و کرم ها باید طوری طراحی و ساخته شوند که میزان جذب پوستی آنها و گذشتنشان از لایه شاخی به حداکثر ممکن برسد. معمولا تمام داروها، کرم ها و پمادهای پوستی حاوی ماده ای پایه ای و حلال در چربی هستند. این ماده به بهترین شکل ممکن در لایه های پوست حل می شود و از راه پدیده انتشار، اثر می گذارد و جذب لایه های زیری پوست یا عروق خونی می شود.

آیا قدرت ترمیم پوست در سنین مختلف یکسان است؟

هرچه سن پایین تر باشد، قدرت ترمیم پوست هم بیشتر و بهتر است. در سنین بالاتر به دلیل فعالیت کمتر فیبروبلاست ها و پلاکت ها، قدرت ترمیم پوست آسیب دیده هم کمتر می شود بنابراین می توان گفت قدرت ترمیم پوست در سنین کودکی و نوجوانی که فیبروبلاست ها و پلاکت ها خیلی خوب فعالیت می کنند، در اوج است و هرچه که سن بالاتر رود، توانایی ترمیم پوست پایین تر می آید.

چرا حساسیت پوست در برخی از قسمت ها بیشتر است؟

اگر دقت باشید، پوست برخی قسمت های بدن به تحریک های مختلف حساس تر است یا با لمس قسمت های خاصی از بدن گروهی از افراد به اصطلاح قلقلکی، می توان آنها را تحریک کرد و خنداند. علت این امر وجود پایانه های عصبی در قسمت میانی پوست است. درواقع، هر کدام از این پایانه های عصبی به یک چیز خاص مانند فشار، احساس گرما، سرما، لمس یا تحریک جنسی حساس هستند. در برخی از قسمت های پوست مانند نوک انگشت ها یا

لاله گوش، تعداد این پایانه های عصبی خیلی بیشتر است و مسیر انتقالی آنها هم خیلی بیشتر است و به همین دلیل در صورت لمس ناحیه ای مانند لاله گوش، تحریک بیشتری صورت می گیرد یا نوک انگشتان دست در صورت تماس با سرما، زودتر از پوست قسمت های دیگر بدن سرد می شوند. به طور کلی، وجود حساسیت بیشتر در بخش هایی از پوست به تراکم و تعداد بالاتر پایانه های عصبی منتقل کننده پیام های خاص در آن نواحی بستگی دارد.

تحریک کلاژن سازی چطور در بافت پوست اتفاق می افتد

نقش تمام داروهای پوستی سراسر دنیا، تراشیدن پوست، تمام روش های لیزری یا استفاده از رادیو فرکوئنسی ها تحریک سلول های فیبروبلاست برای انجام فعالیت بیشتر است. تحریک فیبروبلاست ها می تواند باعث تولید کلاژن و الاستین شود. کلاژن و الاستین هم می توانند در قوام پوست و پیشگیری از پیری پوست نقش اساسی داشته باشند، بنابراین گرما دادن و تحریک فیبروبلاست ها راهی برای کلاژن سازی بیشتر و حفظ شادابی و جوانی پوست محسوب می شوند.