پایان جهان در دیدگاه قرآن

مطالب آیات قرآن در مورد پایان کار خورشید و ستارگان و سیارات با نظریه‌های علمی موجود تا حدود زیادی سازگار است و این مطلب نوعی رازگویی علمی قرآن محسوب می‌شود و اگر روزی از نظر علمی به صورت قطعی اثبات می‌شود می‌تواند اعجاز علمی قرآن محسوب شود.

پایان جهان از منظر قرآن

قرآن، قیامت را پایان جهان معرفی می‌کند که آغازگر جهانی دیگر است. از نظر مفسران و کیهان‌شناسان آیاتی که در مورد پایان جهان سخن گفته، عبارتند از:

آیاتی که به مرگ خورشید و ستارگان اشاره دارند: «إِذَا الشّمْسُ کُوِّرَتْ وَ إِذَا النّجُومُ انْکَدَرَتْ»؛ «آنگاه که خورشید به هم درپیچد و آنگه که ستارگان همى‏تیره شوند». (1)

آیه‌ای که به شکافتن ماه اشاره دارد: «اقْتَرَبَتِ السَّاعَهُ وَانشَقَّ الْقَمَرُ»؛ «نزدیک شد قیامت و از هم شکافت ماه». (2)

آیاتی که به در هم ریختن نظام فعلی آسمان و ستارگان اشاره دارند: «إِذَا السَّمَاء انفَطَرَتْ وَإِذَا الْکَوَاکِبُ انتَثَرَتْ»؛ «آنگاه که آسمان زهم بشکافد و آنگاه که اختران پراکنده شوند». (3)

آیاتی که به زلزله‌های عظیم در زمین اشاره دارند: «إِذَا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزَالَهَا وَأَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقَالَهَا»؛ «آنگاه که زمین به لرزش[شدید] خود لرزانیده شود و زمین بارهاى سنگین خود را برون افکند». (4)

آیاتی که به فروپاشی کوه اشاره دارند: «وَتَکُونُ الْجِبَالُ کَالْعِهْنِ الْمَنفُوشِ»؛ «و کوه‏ها مانند پشم زده‏شده رنگین شود». (5)

آیاتی که به انفجار و برافروختگی دریاها اشاره دارند: «وَ إِذَا الْبِحَارُ سُجِّرَتْ»؛ «دریاها آنگه که جوشان گردند». (6)

آیه‌ای که به دود در آسمان اشاره می‌کند: «فَارْتَقِبْ یوْمَ تَأْتِی السَّمَاء بِدُخَانٍ مُّبِینٍ»؛ «پس در انتظار روزى باش که آسمان دودى نمایان برمى‏آورد». (7)

نظریه‌های علمی درباره پایان جهان

کیهان‌شناسان درباره پایان جهان دو نظریه را مطرح می‌کنند:

سرانجام حرکت انبساطی جهان

جهان در حال گسترش است و کهکشان‌ها از همدیگر با سرعت دور می‌شوند. ولی آیا جهان همیشه انبساط می‌یابد؟ یا انبساط روزی متوقف می‌شود و یا حتی جهان روزی به نقطه آغازین خود برمی‌گردد؟ دانشمندان در پاسخ این سۆال‌ها یه احتمال را مطرح کرده‌اند:

1- گسترش جهان دائمی است.

2- جهان سرانجام در اثر نیروی جاذبه منقبض شده و به یک نقطه باز می‌گردد. (رُمبش)

3- جهان دائماً بین انفجارها و رُمبش‌های بزرگ در نوسان است.

«الکساندر فریدمن» فیزیکدان روسی در سال 1920 نشان داد که پاسخ این پرسش‌ها به جرم جهان بستگی دارد. (8)

سرانجام خورشید و ستارگان و زمین

برخی متخصصان فیزیک معتقدند زمین هنوز حدود 5 میلیارد سال دیگر به دور خورشید خواهد چرخید. آن‌گاه خورشید در آخرین روزهای عمر خود مانند یک بادکنک کاملاً باد کرده خواهد شد و به صورت یک ستاره عظیم و غول‌پیکر سرخ‌فام درخواهد آمد و دو سیاره داخلی منظومه شمسی خود یعنی عطارد و ستاره را فرو خواهد بلعید. زمین تا هزار درجه سانتیگراد حرارت خواهد یافت. تمام آثار زندگی و حیات، مدت‌ها قبل از بین رفته و تمام آب اقیانوس‌ها بخار شده است. (9)

برخی دیگر از صاحب‌نظران اما، معتقدند: از آنجا که همه ستارگان در واقع مولدهای جوش هسته‌ای هستند،‌ روزی سوخت‌شان به پایان می‌رسانند، انبساط می‌یابند و انبوهی از گازهای درخشان پوسته ستاره به صورت‌های خیال‌انگیزی در فضا رها می‌شوند که به نام سحابی‌های سیاره‌نما خوانده می‌شوند. هنگاهی که سوخت هسته‌ای ستاره پایان یافت، نیروی گرانش سریعاً ستاره را در خود فرو می‌برد و ستاره به تلی از خاکستر بسیار داغ تبدیل می‌شود که کوتوله سفید خوانده می‌شود.

ستاره‌های بسیار پرحجم با یک انفجار به حیات خود پایان می‌دهند. هنگامی که هسته ستاره منفجر شد، پوسته‌های بیرونی آن به بیرون پرتاب می‌شوند. ستاره محتضر (در حال مرگ) تنها در خلال چند ساعت انرژی را از خود منتشر می که خورشید ما در مدت پنج میلیون سال منتشر کرده است. در این حال ستاره چند میلیون بار درخشان‌تر می‌شود. این پدیده را ابر نو اختر می‌نامند. (10)

نکات تفسیری و اسرار علمی

برخی مفسران و صاحب‌نظران در مورد انطباق آیات و یافته‌های کیهان‌شناسی که مربوط به پایان جهان است، اظهار نظر کرده‌اند. آیت‌الله مکارم شیرازی در تفسیر موضوعی پیام قرآن، آیات مربوط به پایان جهان را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و در مورد آیه «إِذَا الشّمْسُ کُوِّرَتْ وَ إِذَا النّجُومُ انْکَدَرَتْ»(11) می‌نویسد: «کورت از ماده تکویر، در اصل به معنی پیچیدن و جمع و جور کردن چیزی است و این واژه به معنی تاریک شدن و افکندن نیز آمده است و ظاهراً این دو معنی در مورد خورشید لازم و ملزوم یکدیگر است، به این معنی که خورشید تدریجاً لاغر و جمع و جور می‌شود و رو به تاریکی و بی‌فروغی می‌گذارد. انکدرت از ماده انکدار به معنی تیرگی و تاریکی یا سقوط و پراکندگی است. آری، طبق گواهی قرآن در پایان جهان، پرفروغ‌ترین مبدأ نور در منظومه شمسی ما که مایه روشنایی تمام سیارات است، خاموش و جمع می‌شود و ستارگان دیگر نیز به همین سرنوشت گرفتار می‌شوند».

سپس اشاره می‌کند که دانشمندان امروز معتقدند که انرژی خورشید از احتراق هسته‌ای به‌دست می‌آید و هر شبانه روز سیصد و پنجاه هزار میلیون تن از وزن این کره کاسته می‌شود و همین امر سبب می‌گردد که تدریجاً لاغر و کم‌نور شود و این، همان جمع شدن و کم‌نور شدن، یعنی دو مفهومی است که در ماده تکویر طبق گفته ارباب لغت وجود دارد. (12)

ایشان در مورد جمع شدن خورشید و ماه «وَخَسَفَ الْقَمَرُ»(13) می‌نویسد: «جمع شدن خورشید و ماه ممکن است از این جهت باشد که با از بین رفتن تعادل جاذبه و دافعه، کره ماه جذب به مرکز اصلی یعنی خورشید خواهد شد». (14)

آنگاه با اشاره به آیه «إِذَا السَّمَاء انفَطَرَتْ وَإِذَا الْکَوَاکِبُ انتَثَرَتْ»(15) می‌نویسد: «نظام موجود کواکب نیز در هم می‌ریزد، گویی تعادل جاذبه و دافعه که ارتباط با جرم‌ها و سرعت حرکت آن‌ها دارد، به هم می‌خورد و شاید این همان چیزی است که در قرآن به آن اشاره شده است(آن زمان ستارگان پراکنده شوند و فرو ریزند)». (16)

سپس در مورد زلزله‌های عجیب و متلاشی شدن کوه‌ها می‌نویسد: «آیا این حوادث عجیب و هولناک که دامنگیر کوه‌ها می‌شود، بر اثر انفجارات درونی و متلاشی شدن نظام اتمی آن‌ها و آزاد شدن انرژی‌های نهفته درونی است؟ یا ضربه‌ای از خارج بر آن‌ها وارد می‌شود؛ مانند برخورد سیاره‌های آسمانی با سرعت و جاذبه شدید به یکدیگر؟ یا علل دیگری که امروز برای ما ناشناخته است؟ … هیچ‌کس به درستی نمی‌‌تواند پاسخی به این سۆالات بدهد و علوم روز نیز از توضیح این مطلب عاجز است. همین اندازه می‌گوید که در کرات آسمانی در گذشته و حال انفجارات عظیمی روی داده و می‌دهد». (17)

ایشان با اشاره به آیه‌های «وَإِذَا الْبِحَارُ فُجِّرَتْ»(18) و «وَإِذَا الْبِحَارُ سُجِّرَتْ»(19) که در مورد انفجار و برافروخته شدن دریاهاست، سه احتمال مطرح می‌کنند:

1- آب از دو عنصر اکسیژن و هیدورژن تشکیل شده که هر دو شدیداً قابل احتراق است، اگر عواملی سبب تجزیه آب‌ها شوند دریاها مبدل به کوره‌های عظیمی از آتش سوزان خواهد شد و یک جرقه کوچک کافی است که عالمی از آتش ایجاد شود.

2- زلزله‌های شدید آستانه رستاخیز به سبب شکافتن زمین‌ها و راه یافتن دریاها به یکدیگر می‌شوند.

3- متلاشی شدن کوه‌ها و ریخته شدن غبار آن‌ها به دریاها و یا فرود سنگ‌های آسمانی در آن‌ها موجب می‌شود تا دریاها پر شود و آب سراسر خشکی را فرا گیرد. (20)

پی‌نوشت ها:

1-  تکویر: 1 ـ 4

2-  قمر: 1

3-  انفطار: 1 ـ 2 و نیز ر.ک: انشقاق: 1؛ حاقه: 16؛ فرقان: 25؛ مرسلات: 9؛ طور: 9

4- زلزال: 1 ـ 2 و نیز ر.ک: واقعه: 4؛ نازعات: 6 ـ 7؛ حج: 1

5-  قارعه: 5 و نیز ر.ک: نبأ: 20؛ واقعه: 5 ـ 6؛ مزمل: 14؛ حاقه: 14؛ طور: 10

6- تکویر: 6 و نیز ر.ک: انفطار: 3

7-  دخان: 10

8-  ر.ک: محمدعلی رضایی اصفهانی، اعجاز و شگفتی‌های علمی قرآن، ص 114 ـ 115

9-  ر.ک: اریک اوبلاکر، فیزیک نوین، ترجمه بهروز بیضاوی، ص 20 ـ 21

10-  ر.ک: سید محمد امین محمدی، کیهان و راه کهکشان، ص 25 ـ 26

11- تکویر: 1 ـ 2

12- پیام قرآن، ج 6، ص 33 ـ 34

13- قیامت: 8

14- پیام قرآن، ج 6، ص 35

15- انفطار: 1 ـ 2

16- پیام قرآن، ج 6، ص 35

17- همان، ص 30

18- انفطار: 3

19- تکویر: 6

20- ر.ک: پیام قرآن، ج 6، ص 31 ـ 32